Fort VIII – pośredni fort u wylotu ul. Bielańskiej. Dawniej IV b, Herzog Albrecht, obecnie nosi imię Kazimierz Wielki. Fort powstał w latach 1888-90 na planie trapezu. Był przeznaczony dla 300-osobowej załogi i obsługi dział, zaś uzbrojenie całości stanowiło sześć dział. Dostęp do obiektu był broniony jedynie przez wały ziemne oraz żelazny most zwodzony nad suchą fosą, wiodący do bloku wjazdowego z bramą główną. Z barkami fortu łączyło się pięć schronów piechoty. W 1893 r., w czasie modernizacji, otrzymał trzy pancerne wieżyczki obserwacyjne typu W.T-90. Po powrocie Torunia do Polski w 1920 r. został zaadaptowany na koszary. W czasie hitlerowskiej okupacji Torunia w czasach II wojny światowej pełnił funkcję więzienia śledczego przeznaczonego dla ludności polskiej. W wyniku nieodwracalnych zniszczeń dokonanych w końcu lat 50-tych XX w. doskonale widoczne elementy konstrukcyjno budowlane stropów, ścian i podłóg. Fort jest ogólnie dostępny, a co za tym idzie także systematycznie dewastowany.

- Lotnisko toruńskie wybudowano w latach 1912-13. Zlokalizowano zostało poza terenem twierdzy, w pobliżu fortów IX, VIII i VII, na terenie tzw. „esplanady” to jest przedpola twierdzy i przy szosie Toruń - Fordon, około 4 km na zachód od centrum miasta. Stanowiło ważny element dawnej twierdzy. Pole wzlotów początkowo wynosiło około 500/500 m.  Lotnisko w swojej historii było ciągle rozbudowywane i unowocześniane.
- Fort VII Tadeusz Kościuszko - główny fort artyleryjski u zbiegu ulic Polnej i Szosy Okrężnej. Pierwotnie Fort IV Friedrich der Grosse, dziś nosi imię Tadeusz Kościuszko. Zbudowany w latach 1879-83 na planie pięciokąta jako ostatni główny fort twierdzy toruńskiej. Oryginalny plan pełnego fortu artyleryjskiego został w jego wypadku poważnie zmodyfikowany, m.in. przez przesunięcie prochowni z lewego barku twierdzy do magazynu przy głównej poternie, budowę dwukondygnacyjnych koszar szyjowych, brak chodników ze strzelnicami oraz przesunięcie blokhausu. Zrezygnowano również z rozbudowanych wałowych umocnień ziemnych. Do fortu prowadziła brama główna z żelaznym mostem zwodzonym. W latach 90 XIX w. fort przeszedł modernizację, która uczyniła go odpornym na ogień dział kalibru 150 mm. Już w październiku 1939 r. hitlerowcy z formacji Selbstschutz przeprowadzili, na podstawie wcześniej przygotowanych list, akcję masowych aresztowań przedstawicieli wszystkich warstw społecznych, głównie jednak inteligencji polskiej (urzędników państwowych, księży, policjantów, nauczycieli, działaczy społecznych oraz Żydów). Skazanych umieszczano w celi śmierci nr 22, zw. Todeszelle, a następnie w ciemnicy, skąd wywożono na rozstrzelanie. Ich zwłoki zostały w większości w 1944 r. odkopane przez hitlerowców i spalone dla zatarcia śladów zbrodni.
Dziś fort stanowi miejsce pamięci narodowej: w okresie 10.1939 - 1.1940 stał się miejscem męczeństwa ponad 1500 polskich obywateli Torunia i okolic (głównie inteligencji. Obóz w Forcie zlikwidowano w styczniu 1940 roku, a pozostałych przy życiu więźniów (około 600 osób) wywieziono do obozu koncentracyjnego Stutthof (Sztutowo).

                                                                                   opracowanie Tadeusz Perlik.