Tupadły
13 lipca 1666 roku w
podinowrocławskich Mątwach rozegrała się bitwa między
wojskiem króla Jana Kazimierza a rokoszanami Jerzego
Lubomirskiego. Starło się w niej 17-21 tysięcy żołnierzy
królewskich z 15-16 tysiącami wojsk byłego hetmana polnego
koronnego.
12 lipca podjazdy królewskie dotarły w rejon Mątew i
stoczyły (z niepomyślnym dla siebie rezultatem) potyczkę z
oddziałami rokoszan strzegącymi przeprawy przez Noteć. W
bratobójczej bitwie i w rzezi która nastąpiła później
zginęło około 4 tysięcy (źródła historyczne
podają 3-5 tys.) żołnierzy królewskich i niewielka,
nieznana bliżej liczba rokoszan (wg niektórych zaledwie ok.
200). Pod Mątwami wyginął kwiat armii polskiej - żołnierze
Stefana Czarnieckiego, zahartowani w walkach w Polsce, Danii
i na Ukrainie. Bitwa zakończyła się klęską wojsk królewskich
bezskutecznie próbujących zdławić rokosz Lubomirskiego.
Strzelno
Powstanie miasta związane jest z osobą Piotra Włostowica, wojewody Bolesława Krzywoustego. Uważany jest on za fundatora kościoła św. Krzyża. W latach 80. XII wieku w ówczesnej wsi Strzelno założony został klasztor sióstr norbertanek. Kościół klasztorny nosił początkowo nazwę kościoła św. Trójcy, w latach późniejszych wezwanie zostało rozszerzone na św. Trójcy i NMP. Prawa miejskie Strzelno uzyskało w 1231 r.
Kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Maryi Panny w Strzelnie – trójnawowa bazylika z transeptem i zamkniętym apsydą prezbiterium. Budowę kościoła z granitowych kostek rozpoczęto w XII wieku i ukończono dopiero w połowie XIII wieku. W 1216 miała miejsce jego uroczysta konsekracja. W późniejszym czasie kościół zbarokizowano.
Rotunda św. Prokopa w Strzelnie – największa romańska świątynia w Polsce zbudowana na planie koła. Zapis w kronikach Jana Długosza podaje datę 16 marca 1133 jako dzień jej konsekracji. Ostatnie badania archiwalne wskazują na równoczesny czas ukończenia rotundy i ukończenia pobliskiego kościoła norbertanek, tzn. drugie dziesięciolecie XIII w.
Opracował: Zdzisław Grabowski.