W słoneczny ale zimowy poranek (-8°C) liczna grupa zebrała się na Placu Armii Krajowej by wziąć udział w kolejnej wędrówce oraz zapoznaniu się z zabytkami i ciekawostkami lewobrzeżnej dzielnicy Torunia jaką jest Podgórz – do 1936 r. samodzielne miasto.

W trakcie wycieczki uczestnicy dowiedzieli się że:

• Położony przy Placu AK, Camping Tramp zastąpił usytuowane na tym zalewowym terenie Kąpielisko Garnizonowe, które po wybudowaniu basenów na Jordankach i przy Wodniku było już Toruniowi niepotrzebne.

• Położony na przedłużeniu mostu drogowego wiadukt kolejowy zalewany przez wodę (w trakcie wysokiego stanu wody) był utrapieniem dla Podgórzan jadącym na prawy brzeg Wisły, a po podwyższeniu jezdni stał się teraz utrapieniem dla kierowców Tirów.

• Znajdujący się przy wiadukcie kolejowym pusty plac to miejsce po budynku noclegowni i ośrodku zdrowia dla rodzin kolejarzy, a pobliskie zabudowania to była baza dla pociągu ratowniczego.

• Przyczółek Mostowy (znany również jako Fort XVII Twierdzy Toruń) to najstarsza fortyfikacja Torunia (lata 1824-28) broniąca dostępu do mostu. Ostatnia przebudowa fortu nastąpiła w latach 1873-75, kiedy to rozbudowa linii kolejowych (budowa dworca kolejowego na dziedzińcu fortu) wymogła zredukowanie rozmiarów budowli do obecnego rozmiaru.

• Park Tysiąclecia założono w czynie społecznym w latach 60. XX w. jego powierzchnia wynosi około 22 ha. Jego nazwa nawiązuje do rocznicy Millennium państwa polskiego obchodzonej w 1966 r. Powstał na stoku bojowym (z  łacińskiego Glass) fortu „Przyczółek Mostowy” stąd potocznie zwany był Glazją. W maju 2017 r. w parku posadzono ok. 200 drzew, w ramach rekompensaty za wycinkę drzewostanu pod rozbudowę Wojew. Szpitala Zespolonego na Bielanach, a także w celu uzupełnienia drzew, które zostały zniszczone podczas wichury w lipcu 2015 r.

• Na obrzeżu parku znajduje się niemiecka szczelina przeciwlotnicza z 1944 r. dla 200 osób, schron („LS-Deckungsgraben im Beton fuer 200 Personen”)

• Pomieszczenia po kinie „Flisak” zaadaptowano na Archiwum Miejskie Akt Nowych

• Nazwy pobliskich ulic zmieniono: z Armii Ludowej na 63. Pułk Piechoty i Pstrowskiego na gen. Gustaw Orlicz-Dreszer. 

• Stadion przy ulicy ob. 63 Pułku Piechoty został wybudowany w czynie społecznym na początku lat 70. XX w. Początkowo było to boisko klubu MZKS Victoria Toruń, w połowie lat 70. wprowadzili się na nie również piłkarze Elany. W 2008 r. przy stadionie oddano do użytku kompleks boisk w ramach projektu Orlik.

• Baraki dla żołnierzy i podoficerów zamieszkiwane przez ubogą ludność to w miejscowej gwarze „Meksyk”. Obecnie obok pobudowano osiedle bloków z mieszkaniami socjalnymi.

• Przy do ul. Letniej rośnie 250-letni dąb szypułkowy im. Jadwigi Żelechowskiej, a w pobliżu przy  

ul. Inowrocławskiej 1, skupisko 3 dębów szypułkowych: Kazimierz, Ludmiła i Olga (480, 320 i 244 cm).

• Przy ul. Parkowej znajdował się pierwotnie magistrat Podgórza, a w okazałych kamienicach czynszowych ul. Parkowa 4 i ul. Urzędnicza 2 mieszkali podgórscy urzędnicy – stąd nazwa tej ostatniej ulicy. Obok nich zobaczyć można charakterystyczne domy z licowej cegły, wybudowane dla kolejarzy (ul. Urzędnicza 12, 14, 16) w formie podobnej do śląskich familoków.
Po otynkowaniu (2014 r.) zatraciły one swoje historyczne walory.

• Nietypowy dom w formie walca pryz ul. Inowrocławskiej należał do potentata branży rzeźnickiej Bernarda Jaugscha. Podobno była tu chłodnia lub magazyn z lodem.

• Nowo wybudowana w 1965 r. Szkoła Podstawowa nr15 przejęła uczniów zarówno ze SP nr 16 jak i ze „starej” SP15 uczących się w budynkach: Straży Pożarnej (klasy I – IV) i budynku na ul. Wyrzyskiej (klasy V – VII)

• Stary cmentarz katolicki zlokalizowany był w miejscu nieistniejącego p.w. św. Anny (koniec XVI w.) i przykościelnego cmentarza parafialnego. Jest zaledwie o rok młodszy od najbardziej znanej nekropolii Torunia – nowego cmentarza św. Jerzego (założonego w 1811 r.). Dziś jest to miejsce spoczynku wybitnych mieszkańców Podgórza, np. Georga Thomsa (browar), rodzin Jaugsch i Kuras (rzeźnictwo; kaplica grobowa z lat 1912+14), ks. Kazimierza Siuchnińskiego, proboszcza podgórskiego w 2 poł. XIX w. W 1911 r. w miejscu kościoła ulokowano grupę rzeźbiarską Ukrzyżowanie (1813 r.) wykonaną w stylu neogotyckim.

• Kamienica Szeczmańskich i Tylmanów, najbardziej okazały w Podgórzu, o formach neomanierystycznych, z majestatyczną klatką schodową, iluzjonistycznym malowidłem na sklepieniu i alegoryczną rzeźbą na półpiętrze (Figura cnoty Umiarkowania).

• Rynek Podgórza ma wydłużony kształt, typowy dla tzw. ulicówki, bowiem rozwój osady nastąpił wzdłuż drogi na Poznań. Pierwotnie był to teren targowy. Rynek został wybrukowany w 1902 r.

• Ratusz, budynek wybudowany w 1907 r. w stylu historyzującym mieścił Magistrat i Cesarski Urząd Pocztowy (w części lewej – z wieżą). Gmach stylizowany na pałac ulokowano w pobliżu rynku i kościoła, czyli miejsc najważniejszych dla miasta, co w czasach pruskich odpowiadało randze obu urzędów. Herb podgórski znajduje się na szczycie wykusza. Pośrodku tarczy podtrzymywanej przez dwa aniołki stoi św. Mikołaj w szatach biskupich z trzema kulami w prawej i pastorałem (atrybuty świętego) w lewej ręce, a po jego bokach, na szczycie stopni biegnących skosem ku górze, stoją dwie kolumny. Nad głową świętego orzeł pruski, a ponad tarczą korona.

• Naprzeciwko ratusza mieścił się hotel Zur Post (Pocztowy) z salą teatralną i restauracją, w okresie II Rzeczypospolitej nazwany Domem Polskim. W latach 50. XX w. wzniesiono tu Dzielnicowy Dom Kultury (obecnie Dom Muz).

• Browar Pomorski działał w Podgórzu w latach 1861–1945. Założony przez Georga Thomsa, Niemca ze Skępego. Od 1889 r. kierował nim Karl Ernest Thoms. Pod rządami Ernesta Thomsa w latach 1905-06 powstał nowy budynek browaru, którego fasada zajmowała większą część rynku.

Przedsiębiorstwo produkowało co najmniej trzy rodzaje piwa: sztandarową Śmietankę Pomorską (4,5% wag. alkoholu), dubeltowego Koźlaka (3% wag. alkoholu) oraz Karamel Pomorski (2,5% wag. alkoholu). Oprócz piw, browar produkował także wody i lemoniady.

24 stycznia w pobliżu nastąpił potężny wybuch który zburzył budynek browaru i zniszczył lub uszkodził wiele okolicznych budynków. Na skutek eksplozji śmierć poniosło 25 mieszkańców Podgórza, a także niezidentyfikowana liczba osób znajdujących się wówczas w tymczasowym szpitalu w piwnicach browaru.
Teren po Browarze Pomorskim pozostał niezabudowany, przekształcono go w niewielki park. We wrześniu 2011 r. w miejscu tym odsłonięto kamień z tablicą poświęconą mieszkańcom Podgórza, którzy zginęli w wybuchu ze stycznia 1945 r.

• Przy ul. Wiślanej w okresie międzywojennym w Podgórzu hodowano winorośl (Leon Szymański). To miejsce niemal się nie zmieniło, w dalszym ciągu istnieje ta winnica.

• Krowi Mostek w Toruniu – tunel drogowy pod liniami kolejowymi. Tunel ten nazwę swą zawdzięcza bydłu, które przeprowadzano tędy w latach 30. XX w. z pastwisk i folwarków do Podgórza.

Końcowy fragment uczestnicy przemaszerowali nad Wisłą, obok Zamku Dybowskiego i przez most drogowy, delektując się zimowymi widokami i panoramą Torunia.

 Opracował: Tadeusz Perlik.