07 czerwca 2023r. - XLIV Wycieczka piesza z cyklu „60+z PTTK”
„Lotnictwo toruńskie” to temat 44 wycieczki pieszo-krajoznawczej z cyklu 60+ z PTTK, zorganizowanej przez Komisję Turystyki Pieszej Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu.
Zanim wyruszyliśmy w trasę prowadząca, Teresa Karasiewicz, przybliżyła historię patronów ul. Żwirki i Wigury. Polscy piloci – pilot wojskowy Franciszek Żwirko (1892-1932) i pilot cywilny i inżynier Stanisław Wigura (1903-1932) byli wybitnymi postaciami, które rozsławiły polskie lotnictwo. Zwyciężali w wielu sportowych konkursach lotniczych, w których przez kilka lat byli niepokonani. W 1932r. na samolocie RWD-6, (którego Wigura był współkonstruktorem), zdobyli pierwsze miejsce i puchar międzynarodowy dla Polski w zawodach samolotów turystycznych „Challenge”. Zginęli 11 września 1932r. w katastrofie lotniczej w Cierlicku-Kościelcu. Lecieli wówczas do Pragi na święto lotnictwa. Pokonała ich silna wichura, której nie dał rady mały sportowy samolot. Miejsce tragedii upamiętnia ustawiony tam pomnik.
Ulicami Osiedlową, Bluszczową, Okrężną dotarliśmy do ul. 4 Pułku Lotniczego. Tutaj prowadząca zapoznała nas z historią toruńskiego lotnictwa.
Związki Torunia z lotnictwem datują się od pierwszej dekady ubiegłego stulecia, kiedy to ówczesne niemieckie władze wojskowe wybudowały kolejno: porty balonowy i sterowcowy oraz lotnisko. Regularne polskie lotnictwo wojskowe powstało po odzyskaniu niepodległości w 1918r. Wcześniej, w czasie I wojny światowej, lotnicy narodowości polskiej walczyli w armiach państw zaborczych.
Jeszcze przed wkroczeniem wojsk polskich do Torunia, miasto zostało przeznaczone na siedzibę Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych, IV Grupy Lotniczej i III Grupy Aeronautycznej wojsk balonowych.
Planując to, wzięto pod uwagę następujące obiekty:
- wybudowane w latach 1912-1913 lotnisko na Bielanach
- oddaną do użytku w 1911r. halę sterowcową, do której prowadziła ul. Lotnicza (obecnie Balonowa)
- halę balonową przy obecnej ul. Inowrocławskiej na Podgórzu, (tuż przy wjeździe na poligon).
Po zajęciu Torunia (18 stycznia 1920r.) przez oddziały Frontu Pomorskiego dowodzone przez gen. Józefa Hallera, na toruńskim lotnisku wylądowały dwie jednostki bojowe IV Grupy Lotniczej oraz 11 Eskadra Wywiadowcza. Równocześnie zaczęła się instalować Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych, przeniesiona z Warszawy. Z Poznania przybyła III Grupa Aeronautyczna, która zajęła koszary przy ul. Sienkiewicza, położony nieopodal port sterowcowy i podgórską halę balonową. Nad miastem zawisł balon obserwacyjny z biało-czerwoną szachownicą.
I tak Toruń po raz pierwszy pojawił się w schemacie struktury polskiego lotnictwa wojskowego.
W kwietniu 1920 roku eskadry bojowe i jednostka balonowa wyruszyły na front polsko-bolszewicki. W końcu lipca na front wyruszyła Eskadra Toruńska. Jednym z ich pilotów był Janusz Meissner, późniejszy znany pisarz. Z lotniska w Toruniu wykonywano loty wywiadowcze.
Powojenne reorganizacje spowodowały, że do Torunia nie powróciły eskadry bojowe, ale rozwinęło się szkolnictwo lotnicze. Szkołę lotniczą rozbudowano i w 1923r. otrzymała ona nazwę Szkoła Obserwatorów i Strzelców Lotniczych. W koszarach przy ul. Sienkiewicza zakwaterował się III Batalion Aeronautyczny. Port sterowcowy zajęła Centralna Szkoła Balonowa (przeniesiona z Poznania).
Toruń stał się jedynym polskim garnizonem, w którym stacjonowały jednostki lotnicze posługujące się trzema rodzajami statków powietrznych: samoloty, sterowce i balony.
W 1924 roku w miejsce Szkoły Obserwatorów i Strzelców Lotniczych powołano 4 Pułk Lotniczy. W 1935r. przy 4 Pułku Lotniczym założono Aeroklub Pomorski. W 1938r. marszałek Edward Rydz-Śmigły, wizytując miasto i garnizon, dokonał uroczystego otwarcia Ośrodka Sportu Lotniczego, nazwanego jego imieniem.
Działający do dzisiaj Aeroklub jest jedyną pamiątką tak bogatej historii lotnictwa w Toruniu.
W kampanii wrześniowej 1939 roku lotnicy toruńscy bronili głównie przepraw na Wiśle, prowadzili rozpoznanie i utrzymywali łączność między oddziałami polskimi. Dywizjon myśliwski zestrzelił ok. 12 niemieckich samolotów.
Po przegranej kampanii część lotników przedostała się do Francji i Wielkiej Brytanii, gdzie przy ich udziale powstały dywizjony:
- 306 myśliwski „Toruński”
- 301 bombowy „Ziemi Pomorskiej”.
Po wojnie, ze względu na rozległe zniszczenia lotniska, nie powrócono do funkcji bazy lotnictwa wojskowego. W 1957r. powrócił Aeroklub. W 2005r., w 70-lecie powstania, otrzymał imię pilota myśliwskiego 4 Pułku, a później asa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, Generała Pilota Stanisława Skalskiego. Od 2021r. działa tu baza LOT Flight Academy.
INFORMACJE PRZYGOTOWANE W OPARCIU O POZYCJĘ KSIĄŻKOWĄ:
- Toruńskie lotnictwo wojskowe II Rzeczypospolitej w fotografii ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu – Bogusław Uziembło.
Na lotnisku byliśmy umówieni z panem Adamem Wysockim, który pokazał nam hangar z samolotami pasażerskimi oraz szybowce. Opowiedział nam również o tym, czym zajmuje się Aeroklub Pomorski w obecnych czasach.
Bardzo dziękujemy!!!
Po opuszczeniu lotniska zakończyliśmy 44 wycieczkę 60+ z PTTK. Chętne osoby ruszyły dalej. Czarnym szlakiem fortecznym, przez Kacze Doły, doszliśmy do Fortu VII, a potem do pętli tramwajowej Uniwersytet. Przeszliśmy 6 kilometrów.
Następna wyprawa 14 czerwca 2023 roku. Spotykamy się o godz. 10.00 - Przychodnia Citomed przy ul. M. Skłodowskiej-Curie. Długość trasy pieszej ok. 5 km.
Temat przewodni to „Miasto w mieście”.
Dojazd tramwajem nr 2, 4.
Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej PTTK Hanuta Gorzka.
ZAPRASZAMY!!!
Relację przygotowała:
Teresa Karasiewicz - przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej OM PTTK.