Szlak pieszy TO-2201c

Mieszkańcy naszego pięknego i starego grodu nie raz zastanawiali się nad kolorowymi znakami umieszczonymi na zabytkowych budowlach, drzewach, głazach czy słupach trakcji energetycznej. Ten system znaków tworzy szlak turystyczny nazywany w zależności od barwy szlakiem żółtym, zielonym, czerwonym, niebieskim lub czarnym. Znakowane szlaki turystyczne ułatwiają turystom uprawiającym turystykę kwalifikowaną /wysiłek fizyczny + cel poznawczy + rekreacja/ dotarcie do ciekawych miejscowości, obiektów zabytkowych, rezerwatów i pomników przyrody lub miejsc często przez ludzi zapomnianych a znanych pod nazwą obiektów krajoznawczych. Niniejszy folder został wydany przez Oddział Miejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego im. Mariana Sydowa w Toruniu. Jest to już drugie wydanie, poprawione, uaktualnione oraz w zmienionej szacie graficznej wzbogaconej o zdjęcia.

Szlak czerwony im. Stanisława Noakowskiego ma początek przy BORT-PTTK na Placu Rapackiego 2, przebiega na trasie o długości 41 km, i kończy się w Nieszawie przy placu Kazimierza Jagiellończyka. Na niektórych odcinkach przebiega równolegle z czerwonym szlakiem rowerowym, który został uroczyście zainaugurowany w 2004 roku. Zapraszamy na wędrówkę.

0,0 km Toruń (BORT - PTTK Plac Rapackiego 2). - Miasto będące od 1999 roku stolicą samorządową woj. kujawsko – pomorskiego, liczące 208 tysięcy mieszkańców i leżące nad rzekami Wisłą i Drwęcą. Od 1992 roku siedziba biskupa diecezji toruńskiej. Miasto o bogatych tradycjach i historii, licznych zabytkach i atrakcjach turystycznych. Prawa miejskie Toruń otrzymał w 1233 roku i dzięki swojemu dogodnemu położeniu komunikacyjnemu stał się w szybkim czasie miastem dużym, pięknym i bogatym. W średniowieczu należał do związku miast hanzeatyckich tzw. Hanzy. Po wojnie z krzyżakami w 1411 roku został w Toruniu podpisany I pokój toruński. Wojna trzynastoletnia, którą zapoczątkowano w 1454 roku zdobyciem i zniszczeniem zamku krzyżackiego przez mieszczan, miała także swój epilog w Toruniu, bowiem w 1466 roku podpisano tu II pokój toruński. W XVII wieku wskutek wojen szwedzkich nastąpił stopniowy upadek znaczenia miasta. W latach zaboru miasto włączono do państwa pruskiego a jego ogromne latyfundia ziemskie skonfiskowano. W 1920 roku oddziały wojska polskiego pod dowództwem płk Skrzyńskiego przyniosły niepodległość i niezależność. We wrześniu 1939 roku okupant hitlerowski przerwał rozwój miasta wprowadzając eksterminację i terror hitlerowski wobec torunian. II wojna światowa dla mieszkańców miasta zakończyła się w dniu 1.II.1945 roku. Obecnie Toruń jest dużym centrum naukowym, kulturalnym i turystycznym. Posiada Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wyższe Seminarium Duchowne im ks. S. Frelichowskiego oraz Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia im. gen. Józefa Bema. Miasto jest chętnie odwiedzane przez turystów, którym zapewnia niepowtarzalny klimat, gościnną atmosferę oraz przepiękne zabytki z przeszłości tj. katedra św. Janów, kościół NMP, kościół Św. Jakuba, ratusz staromiejski, kamienica "Pod Gwiazdą", Dom Kopernika, zespół średniowiecznych murów obronnych łącznie z Krzywą Wieżą, ruiny zamków: Dybów i krzyżackiego oraz szereg spichlerzy, pałaców i kamienic. Bardzo dużą atrakcją na skalę europejską są XIX wieczne pruskie fortyfikacje „Festung Thorn”- Twierdza Toruń, które okalają miasto pierścieniem o średnicy 3 – 4 km od centrum. Patrz folder nr 20 – szlak Twierdzy Toruń. Od 1997 roku Toruń znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO.

Toruń Podgórz Klasztor. Toruń-Brama Klasztorna.

Toruń - Ratusz.

Miasto jest chętnie odwiedzane przez turystów, którym zapewnia się niepowtarzalny klimat. gościnną atmosferę oraz przepiękne zabytki z przeszłości tj. katedra Św. Janów, kościół NMP, kościół Św. Jakuba, ratusz staromiejski, kamienica "Pod Gwiazdą", Dom Kopernika, zespół średniowiecznych murów obronnych łącznie z Krzywą Wieżą, ruiny zamków: Dybów i krzyżackiego oraz szereg zabytkowych spichlerzy, pałaców i kamienic. To naprawdę warto zobaczyć.

0,4 km Toruń - most drogowy im, Józefa Piłsudskiego, który został uroczyście otwarty 11.XI.1934 roku. Jego pierwotna konstrukcja pochodzi z lat 1907 - 10 z Opalenia, gdzie służyła za przeprawę przez Wisłę, Rozbiórki mostu w Opaleniu dokonano w latach 1928 - 29, stopniowo transportując elementy na budowę mostu w Toruniu. którą rozpoczęto w 1928 roku od pracy przy przyczółkach i filarach.

3,8 km Toruń - Rudak -obecnie dzielnica Torunia, dawniej wieś wzmiankowana w 1340 roku jako Rodecke w dokumencie komtura krzyżackiego Heinricha Zengera, który sprzedał pewną część ziemi niejakiemu Hermannowi Gerunge. Rudak do połowy XV wieku podobnie jak i sąsiadujące wioski czynszowe: Gosorzyn, Stawki małe, Stawki Duże, oraz Piaski należał do komturstwa nieszawskiego. W 1661 roku jest wymieniona karczma, która znajdowała się na gruntach wsi Rudak i Gosorzyn, a którą prowadził Jan Baron. Od początku XVII wieku wieś była systematycznie zasiedlana osadnikami olenderskimi. W 1885 roku obszar wsi obejmował łącznie 812 ha, w tym aż 142 ha lasu. Występujące tu duże pokłady iłów plioceńskich zwanych pstrymi stanowiły doskonały surowiec dla zakładów ceramicznych (cegielni), które funkcjonowały tu od średniowiecza. Ciekawostki krajoznawcze: kościół pw. Opatrzności Bożej, wzniesiony w latach 1902 – 1909 jako ewangelicki; dawna pastorówka, obecnie plebania z lat 1902 – 1909; ruiny Fortu Kolejowego ( Eisenbahnfort ) z lat 1863 – 1866, wzniesionego na planie sześcioboku; cmentarz ewangelicki przy ul. Rudackiej z połowy XIX wieku. Pomniki przyrody: przy ul. Lipnowskiej, pomiędzy wyrobiskiem a Fortem XV – głaz narzutowy o obwodzie 12,7 metra; przy ul .Rudackiej 45/60 – skupienie 6 dębów szypułkowych o obwodzie 253 – 379 cm i wysokości 21 – 23 m; przy ul. Rudackiej, obok cmentarza ewangelickiego dąb szypułkowy o obwodzie 566 cm i wysokości 20 m. Dojazd MZK.

10,0 km Toruń - Czerniewice – obecnie dzielnica Torunia, w średniowieczu majątek rycerski. W 1667 roku majątek szlachecki znajdujący się w rękach Mikołaja Tulibowskiego. W 1738 roku majątek należał do Augusta Gąsiorowskiego a później Klemensa Łempickiego. Od 1874 roku majątek przeszedł do Modrzejewskich.W 1862 roku przez teren majątku została przepro-wadzona linia kolejowa : Bydgoszcz – Włocławek. Pod koniec XIX wieku ( w 1895r.) na terenie dóbr Czerniewice odkryto źródła wód mineralnych ( solanki jodowo – bromowe) o mniejszym stężeniu niż solanka ciechocińska. Umożliwiło to otwarcie w okresie między-wojennym małego uzdrowiska dla kilkunastu kuracjuszy. Zakład powstał z inicjatywy właściciela majątku Józefa Modrzejewskiego, w sąsiedztwie lasów iglastych porastających tereny wydmowe. Po wojnie ze źródła wody produkowano w Czerniewicach bardzo smaczną lekko słoną wodę mineralną pod nazwą „Czerniewicka”. Ciekawostki krajoznawcze: resztki parku dworskiego, krajobrazowego z połowy XIX wieku. Dojazd MZK, PKP, PKS.

13,4 km Brzoza (Toruńska) – wieś. W 2 połowie XII wieku okolice Brzozy należały do sasina Januszowica. Do czasu rozbiorów wieś należała do klucza raciąskiego dóbr biskupów włocławskich. W 1737 roku biskup Krzysztof Szembek osadził w Brzozie osadników olenderskich a kolejny biskup Józef Rybiński przedłużył im kontrakt osadniczy. W 1807 roku dobra raciąskie wraz z Brzozą zostały nadane przez Napoleona – francuskiemu marszałkowi Soult. Kolejny władca car Aleksander I w 1813 roku przyłączył donację raciąską do Skarbu Królestwa Polskiego. W 1862 roku przy Brzozie została przeprowadzona linia kolejowa: Bydgoszcz – Włocławek. Między stacjami kolejowymi: Otłoczyn - Brzoza (Toruńska) w dniu 19.VIII.1980 roku wydarzyła się największa w kraju katastrofa kolejowa. W miejscu tragedii znajduje się pomnik z symbolicznym odcinkiem toru kolejowego i tabliczkami z nazwiskami ofiar. Ciekawostki krajoznawcze: w Brzozie mieszkał do swojej śmierci znany archeolog Bonifacy Zielonka; obok szosy Toruń - Włocławek cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku z kilkoma tumbami; przez wieś prowadzi stary trakt toruńsko – warszawski. Dojazd PKP, PKS.

16,9 km Karczemka - mała wieś z zabudowaniami leśnictwa Karczemka. Osada powstała na początku XIX wieku obok istniejącej karczmy. W 1874 roku osada nazywała się Karschau i była zamieszkana przez 17 mieszkańców. Poniżej miejscowości znajduje się kilka oczek wodnych pozostałości po starorzeczu Wisły.

20,5 km Otłoczyn - wieś. W połowie XII wieku okolica należała do Sasina Januszowica, po którym dziedziczył syn Gedko ( w latach 1206 – 1226 biskup płocki). Gedko dokonał zamiany Otłoczyna na wieś „Latowicz”. Następnie wieś jako posag trafiła do klasztoru norbertanek w Strzelnie, potem od 1215 roku, aż do okresu rozbiorowego znajdowała się w rękach biskupów włocławskich. W 1788 roku biskup Józef Rybiński osiedlił we wsi grupę 10 osadników olenderskich. Ciekawostki krajoznawcze: kościół paraf. pw. Najświętszego Serca Jezusa, zbudowany w latach 1901 - 1902 jako ewangelicki w stylu neogotyckim; dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku, po wojnie rekatolizowany: budynek dworca PKP z 1860 r. Nad Tążyną młyn Kuta z przełomu XIX i XX wieku oraz schrony niemieckie z 1944 roku. Dojazd PKP, PKS.

32,0 km Raciążek - wi– wieś. Wzmiankowana w 1065 w tzw. falsyfikacie mogileńskim. W 1250 roku wieś należała do biskupów kujawskich, którą w swym dokumencie wymienił książę kujawski i łęczycki Kazimierz. Raciążek przez cały okres przynależności do biskupów do 1772 roku był głównym ośrodkiem tzw. klucza raciąskiego ziemskich posiadłości biskupstwa kujawskiego. Oprócz Raciążka w kluczu raciąskim znajdowały się: Brzoza, Siarzewo, Chlewiska, Straszewo, Turzno, Mleczkowo, Przybysław, Podole, Brzeźno, Niestuszewo, Dąbrowa oraz Tupadły. W 1253 roku w Raciążku została zawarta koalicja pomiędzy biskupem kujawskim Wolimirem a księciem pomorskim Świętopełkiem przeciwko krzyżakom. W 2 połowie XIII wieku wzrosło znaczenie Raciążka czego dowodem był wydany w 1317 roku przez biskupa kujawskiego Gerwarda przywilej na lokację miasta. Wojna toczona ówcześnie przez Władysława Łokietka z krzyżakami o odzyskanie Pomorza spowodowała , że ośrodek dóbr biskupich znalazł się w centrum wydarzeń. W 1329 roku miasteczko zostało zdobyte, złupione i spalone przez krzyżaków. Rok później sytuacja powtórzyła się z tą różnicą, że gród był przez krzyżaków okupowany. Po układzie biskupa Mikołaja z Gołańczy z krzyżakami – Raciążek powrócił do biskupów. W połowie XIV wieku nastawiony biskup Maciej rozpoczął wznoszenie monumentalnych budowli na Kujawach m.in. zamków biskupich we Włocławku i Raciążku oraz katedry we Włocławku.W 1375 roku awanturniczy książę gniewkowski Władysław Biały oblegał biskupi zamek w Raciążku lecz nie zdobył go. Od tego czasu zamek nie był już areną dla działań wojennych a stał się liczącym centrum politycznym Królestwa Polskiego. W 1388 roku przebywał w Raciążku król Władysław Jagiełło, podobnie było w 1402 i 1404 roku, kiedy rozstrzygał sprawy ziemi dobrzyńskiej oraz Żmudzi. W 1410 roku na zamku spotkali się Władysław Jagiełło oraz wielki mistrz krzyżacki Henryk von Plauen, których pobyt szeroko opisał Jan Długosz w „Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae”. Po 1466 roku Raciążek stał się podwłocławską rezydencją biskupią. W 1789 roku zsekularyzowaną ekonomię raciążską wydzierżawiono na okres 15 lat. W 1807 roku cesarz Napoleon Bonaparte rozkazem przekazał dobra raciąskie marszałkowi Soult, księciu Dalmacji. Po przegranej kampanii napoleońskiej w 1813 roku car Aleksander I przyłączył dobra do Skarbu Królestwa Polskiego. W 1867 roku Raciążek utracił prawa miejskie.

34,0 km Podole - niewielka wieś na skraju wysoczyzny kujawskiej.W 2 połowie XVIw. wymieniony był folwark Podole jako własność miasta Raciążka. W 1976 roku cześć wsi przyłączono do Ciechocinka.

36,0 km Siarzewo – wieś. W 2 połowie XVI w. była wymieniona osada Psarzewo alias Psiarzewo należąca do biskupów włocławskich w kluczu raciąskim. W 1730 roku biskup Szembek wydzierżawił część wsi osadnikom olenderskim. W 1742 roku osada była dzierżawiona przez braci Niemojewskich . W 1976 roku część wsi włączono do Ciechocinka.

38,5 km Dymiec – obecnie część Nieszawy. W 1343 roku była to wieś leżąca w obrębie księ-stwa gniewkowskiego. W 1460 roku folwark Dymiec został przekazany przez króla Kazimie-rza Jagiellończyka translokowanej spod Torunia Nieszawie na własność. W 1778 roku Nieszawa sprzedała folwark staroście Sokołowskiemu, jednak od 1783 roku ponownie Dymiec jest jej własnością. W 1827 roku doliczono się w Dymcu 41 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 10 dymów.

41,0 km Nieszawa – miasto położone nad Wisłą, liczące ponad 2 tysiące mieszkańców. W obecnym miejscu znajduje się od lat 1460 – 1462 i jest to trzecia lokalizacja miasta. Pierwsza lokacja miała miejsce w Małej Nieszawce, druga obok zamku „Dybów” naprzeciwko Torunia. Pierwszą osadę zlikwidowali krzyżacy na skutek pokoju mełneńskiego z 1422 roku, drugą król Kazimierz Jagiellończyk w okresie wojny trzynastoletniej. Pomoc finansowa i materialna udzielona królowi podczas działań wojennych przez torunian przypieczętowała los miasteczka. Mieszczanie toruńscy wymogli bowiem na królu decyzję o przeniesieniu konkurencyjnej osady handlowej w górę Wisły. Została ona lokowana w miejscu innej osady nadwiślańskiej o nazwie Roskydalino. W akcie lokującym król Kazimierz potwierdził mieszkańcom wcześniej nadane przywileje i prawa; nadto miasto i jego mieszkańcy otrzymali tytułem rekompensaty szereg zwolnień z podatków. Nieszawa jako miasto królewskie została od 1489 roku siedzibą starosty niegrodowego. Starostami m.in. byli: Kościeleccy, Działyńscy, Plichtowie oraz Potoccy. Na przełomie XVI i XVII wieku miasto przeżywało największy rozkwit gospodarczy i ekonomiczny, głównie dzięki handlu zbożem. Kwitnące miasto zostało zniszczone podczas „potopu szwedzkiego” w latach 1655 – 1660. Dodatkowo w 1662 roku mieszkańców nawiedziła zaraza. Plaga pożarów, która dotknęła Nieszawę na przełomie XVII i XVIII wieku zapoczątkowała stopniowy upadek miasta, dodatkowo pogłębiony recesją w handlu zbożem. W 1789 roku w miasteczku było 703 mieszkańców. W wyniku rozbiorów w 1793 roku miasteczko znalazło się na terytorium zaboru pruskiego. Od 1816 roku po upadku Księstwa Warszawskiego Nieszawa znalazła się w zaborze rosyjskim. W latach 1831 oraz 1841 mieszkańców miasteczka i okolicy nawiedziły epidemie cholery. Obok Nieszawy w 1862 roku przeprowadzono linię Kolei Nadwiślańskiej ze stacją w Wagańcu. Pod koniec XIX wieku intensywnie pracował port rzeczny nad Wisłą, który rocznie przyjmował około 3 tysięcy statków wiślanych, głównie ze zbożem. Flisacy natomiast spławiali rzeką ogromne ilości drewna. W dniu 26 marca 1867 roku urodził się w Nieszawie Stanisław Noakowski, przyszły rysownik, malarz, architekt. Ciekawostki krajoznawcze: ratusz z 1821 roku; Muzeum Biograficzne Stanisława Noakowskiego, kościół pw. św. Jadwigi, wzniesiony w latach 1460 - 68 gotycki; budynek plebani( dworek ) z 1848 roku, w którym przyszedł na świat Noakowski; kościół i klasztor franciszkanów z 1 połowy XVII wieku; fundamenty kościoła ewangelickiego z końca XIX wieku oraz zespół budynków klasycystycznych z 1 połowy XIX wieku, dawnego folwarku klasztornego i komory celnej. Dojazd PKS lub PKP (stacja PKP Nieszawa – Waganiec) odległa o 4 km. Niewątpliwą atrakcją Nieszawy jest prom rzeczny przez Wisłę, kursujący w okresie sezonu turystycznego.