Szlak rowerowy po Gminie Czernikowo

W roku 2000 odbyły się na terenie gminy Czemikowo warsztaty edukacyjne „Ścieżka po Gminie". Jednym z pomysłów realizowanych przez ich uczestników było opracowanie projektu trasy rowerowej wiodącej pośród pięknych, ciekawych miejsc gminy. Współdziałanie władz lokalnych z Oddziałem Miejskim PTTK w Toruniu zaowocowało wyznaczeniem przez działaczy społecznych towarzystwa pierwszego szlaku rowerowego na terenie Gminy Czernikowo. Szlak ten, oznakowany znakami czerwonymi, liczy ok. 30 km i prowadzi z Czemikowa, przez Witowąż, Pokrzywno, Wilcze Kąty, Nowogródek, i Osówkę spowrotem do Czernikowa. Atrakcje szlaku to urocza przyroda, przepiękne widoki, liczne zabytki i ślady po dawnych mieszkańcach.

0,0 km Czernikowo - miejscowość na Ziemi Dobrzyńskiej w powiecie toruńskim, województwie kujawsko-pomorskim na trasie Toruń -Lipno, ponad 3 000 mieszkańców. Nazwa pochodzi od Czyrznika (Czernika) lub czyżni - cierniowych krzewów. Wieś już w 1309 roku była siedzibą parafii, należała do biskupów płockich do XVIII w., potem do hrabiego Antoniego Norberta Nałęcza herbu Nałęcz (posła na sejm czteroletni), w poł. XIX w. do Zielińskich, herbu Świnka, krótko Rościszewskich herbu Jastrzębiec. Rozwój wsi nastąpił w I poł. XX wieku (wraz z rozwojem kolei, przeniesieniem siedziby gminy z Obrowa) i po wojnie. Kościół p.w. św. Bartłomieja był budowany w połowie XIV w. (przyjmuje się datę 1366) z fundacji w/w biskupów płockich w stylu gotyckim. Wielokrotnie przebudowywany (1641, 1904) i odnawiany (1719, 1798, 1966), częściowo regotyzowany, zachował oryginalne fragmenty gotyckie, wnętrze zaś nabrało charakteru barokowo-ludowego. Korpus jest na planie prostokąta, wieża czworoboczna ze skarpami, do niej dobudowana cylindryczna wieżyczka schodkowa z wejściem na chór i do dzwonów.

Czernikowo - kościół

Św. Bartłomieja.

Prezbiterium orientowane na wschód, wydłużone, z dobudowanymi kapliczkami i zakrystiami. W ścianie południowej zarys pierwotnego okna ostrołukowego, XVI-wieczne inskrypcje nagrobne, gmerki i dołki zarazowe. Wnętrze zbarokizowane, sklepienie pozorne kolebkowe, polichromia z 1908 roku. Wnętrze zbarokizowane, częściowo przemalowana (pozbawiona wcześniejszych wizerunków Matek Boskich z herbami Polonii, Rusi, Pogoni, Ziemi Dobrzyńskiej). Wystrój barokowy i XX-wieczny. Ołtarz główny barokowy z XVIII w., w ołtarzu rzeźby świętych, obraz ukrzyżowania oraz otoczony niegdyś kultem obraz matki Boskiej Czernikowskiej z Dzieciątkiem, w żelaznej sukience, z II poł. XVII w.; plakietki wotywne.

Wiele innych elementów: puszki, kielichy, feretrony, monstrancja, itp. W kruchcie marmurowe tablice nagrobne okolicznych ziemian (herbu Nałęcz, Poraj) i księży. Cmentarz przykościelny z nagrobkami z pocz. XIX w. w otoczeniu kasztanów i 100 letniego dębu. Plebania - z pół. XIX w,, pseudoklasycystyczna -eklektyczna. Cmentarz kat. z II pół. XIX w. z ciekawymi nagrobkami i kaplicą grobową. Pomnik - krzyż dziękczynny z 1945 roku. Kilka stuletnich domów w centrum wsi, budynek stacji kolejki wąskotorowej. Tablica - pomnik pomordowanych nauczycieli przy szkole. Po drodze do Witowęża powojenna kapliczka Matki Bożej Różańcowej.

2,4 km Witowąż - krzyż choleryczny po epidemii z 1831 roku - tzw. karawaka, wielokrotnie przekształcony, przeniesiony; drewniany z trzema krzyżykami na ramionach i szczycie, z figurką Matki Boskiej. Na wzgórzu ruiny wiatraka koźlaka z przełomu XIX/XX w. przeniesionego spod Lipna, nieczynnego od lat 70-tych. Po drodze do Osówki murowana kapliczka z 1949 r. z figurką MB i krzyżem. Po lewej widok na pradolinę jeziora Steklin. Odbicie do Osówki. W drodze ciekawy kompleks lasów sosnowych, w sezonie bogatych w grzyby.

Witowąż -

Krzyż choleryczny

6,3 km Pokrzywno - wieś w lasach ossowskich należących do nadleśnictwa Dobrzejewice. Kapliczka murowana, trzykondygnacyjna z figurą MB Różańcowej, po 1945 roku z żeliwnym ogrodzeniem z liliami z przełomu XIX/XX w. Domek myśliwski w lesie z możliwością rozpalenia ogniska - pieczone kiełbaski, prosię. Ciekawe zbiorowiska roślinności torfowej i łąkowej we wsi Pokrzywno i Kwirynowo. Odbicie w kierunku Osieka nad Wisłą i Obrowa

10,9 km Wilcze Kąty - poewangelicka wieś, cmentarz ewangelicki (wcześniej też innych wyznań protestanckich) z II pot. XVIII w., zdewastowany i zakrzewiony z pozostałościami płyt, stell i obejść, pochówek z 1950 r. W pobliżu dawny budynek szkolny z kaplicą ewangelicką z czerwonej cegły i żeliwną dzwonnicą. W dalszej części wsi nieczynna już szkoła tysiąclatka z boiskiem miejscem na ognisko.

Wilcze Kąty

Żeliwna dzwonnica

11,7 Zabłocie - chałupa drewniana z II poł. XIX w., do 2000 r. kryta strzechą, studnia - żuraw z żelazistą wodą oraz okazja do upieczenia kiełbasek i świniaka. Obok ciekawe kilkunastometrowe tuje. Możliwość odbicia dwóch kilometrów ze szlaku w kierunku Wisły. Można zjechać z trasy w kierunku na : Starorzecze Wisły z możliwością przejścia na Zieloną Kępę - wyspę pomiędzy starym a nowym nurtem rzeki; przy połączeniu nurtów miejsce dobre do wędkowania. Stare wały p.powodziowe. Miejsce atrakcyjne widokowo.

13,1 Trakt nowożytny - (w lesie) z XVI wieku z Torunia (Złotorii) do Bobrownik - Włocławka - Dobrzynia - częściowo na miejscu wcześniejszego średniowiecznego, szlak przemarszu wojsk szwedzkich, napoleońskich, rosyjskich .

15,2 Nowogródek - wieś z kompleksu dóbr Zielińskich herbu Świnka; krzyż drewniany w lesie z 1946 roku; ślady niezweryfikowanego pozytywnie „grodziska"; we wsi jest kapliczka MB Różańcowej z 1948 roku wystawiona przez pracowników byłego folwarku; zabudowania podworskie z I poł. XIX w. (służbówka, wozownia) i folwarczne (ob. popegeerowskie) obory, stajnie, stodoła ( z pocz. XX w.); dwór Urbańskich z poł. XIX w. z resztkami parku, systemu wodnego ze strumieniem, oczkiem i mostkiem. Widok na Nieszawę - miasto po drugiej stronie Wisty. Możliwość zjazdu z trasy i popłynięcia promem do tego średniowiecznego miasta lub odbicia w kierunku Wąkola (siedziba obrębu lesnego w dworze z lat 20-tych XX w.) i Mienia (leśniczówka) z możliwością obejrzenia ciekawych przełomów, meandrów rzeki Mień - dopływu Wisły i żeremi bobra.

22,4 Jezioro Zacisze - bezodpływowe jeziorko otoczone lasami, możliwość kąpieli (kąpielisko niestrzeżone z pomostem), plażowania, obejścia wokół, niedaleko dąb - pomnik przyrody. Możliwość odbicia do wsi Wieprzeniec i Wylewy		Jezioro Zacisze
22,9 Osówka - (murowane z cegły domy i krzyż z k. XIX w., kapliczka; była pastorówka z pół. XIX w. z 400-letnim cisem). Dalej (poza trasą) Makowiska (drewniane chaty, poewangelicki kościół z 1930 roku i cmentarz ewangelicki z I pół. XVIII w.)

W Gminie Czemikowo oprócz miejsc poznanych na ścieżce warte są też do zwiedzenia: kościół neogotycki z ciekawym ołtarzem i polichromią w Mazowszu, cmentarz katolicki, kaplica Lissowskich, pomnik martyrologiczny; ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Kijaszkowo z parkiem podworskim; jezioro Liciszewy, cmentarz poewangelicki i była tysiąclatka; grodzisko (z X -XIII w.) wczesnośredniowieczne, pokasztelańskie nad jeziorem Steklin; dwór klasycystyczny Zielińskieh, Linowskich w Steklinie, kapliczka MB Skępskiej ; zabudowania podworskie i chaty tzw. Poniatówki w Steklinku.