Czernikowo-kamienie młyńskie przed szkołą  >>

(6,5km) Steklinek – wieś. W XIV w. była własnością Filipa, Jana i Miecława z rodu Doliwów. W 1532 r. część należała do Andrzeja Zawiszy, a w 2 połowie XVI w. do M. Brzezińskiego, Pawła Łochockiego, herbu Junosza oraz Mikołaja i Pawła Nałęczów. Pod koniec XVII w. w 1690 r. Steklinek należał do Pawła  Sierakowskiego, który zmarł w 1711 r. Sierakowski był skoligacony z Działyńskimi, poprzez małżonkę Teresę Działyńską. W połowie XVIII w. majątek należał do Kazimierza Antoniego, a następnie do Gabriela Wojciecha – Nałęczów. Około 1789 r. majątek przejął na własność Antoni Norbert Nałęcz, do którego od 1776 r. należało już Zębowo (po stryju Gabrielu). Antoni Nałęcz skutecznie pomnożył majątek, nabywając w 1792 r. od Antoniego Karwosieckiego majątek Hornówek, w 1793 r. Czernikówko (po swoim stryju Józefie) oraz w 1798 r. od Bonawentury Paprockiego majątek Mazowsze. Po jego śmierci w 1823 r. dobra obejmujące Steklinek z przyległością Jackowo oraz Niedźwiedź odziedziczył syn Piotr Nałęcz. Po śmierci syna Piotra Nałęcza około 1848 r. dobra odziedziczyły dzieci: Józef Kajetan, Waleria Katarzyna oraz Karolina. Wspólne rządy doprowadziły do upadku, zadłużenia i licytacji majątku, który w 1852 r. nabył brat Piotra, Michał Nałęcz. W 1870 r. po zmarłym Michale Nałęczu doszło do podziału majątku pomiędzy jego dziećmi: Antonim, Mścisławem, Józefą i Marią. Rodzeństwo zawarło ugodę, na mocy której w zamian za renty i uzyskane kapitały dobra steklineckie odziedziczył Mścisław Nałęcz, syn Piotra. Mścisław Nałęcz był żonaty z Antoniną z Piwnickich, po śmierci której  w 1880 r. wykupił od rodzeństwa Piwnickich – dobra Kikół. W 1880 r. tytułem rekompensaty za część Kikoła, Steklinek przejęła siostra Antoniny – Bronisława z Piwnickich. Antonina była żoną  Zygmunta Sumińskiego, z którym rozwiodła się. W 1890 wyszła powtórnie za mąż, za hrabiego Witolda Bnińskiego. W latach 1890 – 1910 majątek o powierzchni około 1.200 morgów należał do Bnińskich. W 1910 r. majątek nabył od Bnińskich – Leon Karol Lissowski właściciel innego, nieopodal leżącego majątku – Kijaszkowo. W 1931 r. po śmierci Leona, majątek obejmujący 627ha ziemi odziedziczyła wdowa Maria Lissowska. W połowie lat 30 – tych XX w. zadłużony majątek przejęło Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, które w 1937 r. przeznaczyło 502ha ziemi do parcelacji. W 1938 r. Skarb Państwa rozparcelował resztówkę dworską o powierzchni 96ha, w tym około 68ha powierzchni jeziora Steklin. Ciekawostki krajoznawcze: dwór – dawny spichlerz dworski, przebudowany, z końca XIX w.; park dworski z 2 połowy XIX w. z 30 gatunkami drzew i krzewów; dawna zabudowa folwarczna ( spichlerz z oborą, stodoła i suszarnia cykorii) oraz kapliczka przydrożna z 1934 r.

(9,6km) Hornówek – wieś. Założona na początku XVIII w. i wymieniona podczas przeprowadzonej w 1781 r. wizytacji parafii Mazowsze. W 2 połowie XVIII w. utworzono majątek ziemski, którego właścicielem w 1789 roku był Gabriel Antoni Karwosiecki, syn Stanisława. W 1792 r. od Gabriela  Karwosieckiego nabył majątek hrabia Antoni Norbert Nałęcz. Po śmierci Antoniego Hornówek odziedziczyła córka Salomea Nałęcz, która wyszła za mąż za Ludwika Borzewskiego, właściciela rozległych dóbr Ugoszcz. Po śmierci Salomei Borzewskiej majątek nabył Andrzej Budzyński. W 1880 r. folwark obejmował 420 morgów gruntów, w tym 242 morgów ziemi ornej. W Hornówku było wtedy 7 budynków mieszkalnych, zamieszkałych przez 49  mieszkańców, a nad rzeczką Niedźwiadką działał młyn wodny. Na początku XX w. stanowił własność Feliksa Kaweczyńskiego, a następnie od 1918 r. Wojciecha i Zofii Kaweczyńskich. W 1929 r. majątek obejmował 316ha powierzchni. Przed wybuchem II wojny światowej  Hornówek należał do Jana Kaweczyńskiego, który zaginął bez wieści podczas wojny. Ciekawostki krajoznawcze: eklektyczny dwór z resztkami bramy wjazdowej z 2 połowy XIX w. Wieś została wymieniona w korespondencji Fryderyka Chopina, który z pewnością przebywał w tutejszym dworze na zaproszenie Borzewskich.

(13,2km) Mazowsze – wieś. W 1223 r. należała do komesa Boguszy Miecławica, dużego właściciela co najmniej 25 wsi. W 1379 r. była własnością Tomisława z Mazowsza, kasztelana słońskiego. W 1547 r. część wsi posiadało rodzeństwo Działyńskich. W tym czasie we wsi istniał młyn wodny o dwóch kołach, zatrudniający 2 młynarzy. W 1694 r. parafia mazowiecka obejmowała: Kijaszkowo, Kijaszkowiec, Liciszewy, Mazowsze, Niedźwiedź, Paskowo, Piotrkowo oraz Świętosław. W następnym stuleciu do parafii włączono nowo powstałe wioski Hornówek i Morgowo. Prawie do końca XVIII w. wieś miała po kilku właścicieli, dopiero od 1798 r. poszczególne części zaczął scalać Antoni Norbert Nałęcz. Po jego śmierci w 1823 r. majątek drogą koligacji rodzinnych (córka Antoniego – Teresa wyszła za mąż za Bernarda Smoleńskiego) przeszedł do Smoleńskich. Od 1842 do 1865 r. kolejnym właścicielem majątku był Ludwik Smoleński, syn Bernarda, żonaty z Walerią z Nałęczów. W 1919 r. majątek mazowiecki nabył Ignacy Karnkowski, syn Konstantego. Ignacy wkrótce zmarł (1928 r.), a jego majątek odziedziczyły dzieci. W 1929 r. majątek posiadał 504ha powierzchnię. Zadłużony majątek rozparcelowano częściowo w 1935 r., jego ówczesnym właścicielem był Jan Adam Karnkowski. W latach 1935 – 1936  Towarzystwo Kredytowe Ziemskie dodatkowo wystawiało majątek na licytację. Ciekawostki krajoznawcze: kościół parafialny św. Marcina, neogotycki, wzniesiony z cegły w latach 1900 – 1901, w miejscu poprzedniego drewnianego; cmentarz rzymsko – katolicki z grobowcami Dmochowskiego, Baranowskiej oraz kaplicą grobową Lissowskich; pomnik mieszkańców zamordowanych podczas II wojny światowej. 

(15,2km) Kijaszkowo – wieś. W 1 połowie XV w. własność rodu Doliwów, m.in. Piotra z Kijaszkowa, który występuje w 1434 r. podczas sejmiku dobrzyńskiego oraz Boguszy z Kijaszkowa, podczaszego dobrzyńskiego, wymienianego w latach 1439 - 1448. W 1673 r. Kijaszkowo oraz pobliski Kijaszkowiec należały do Tomasza Rutkowskiego, herbu Pobóg. W 2 połowie XVII w. jest to majątek szlachecki należący do jednej z najbogatszych rodzin w ziemi dobrzyńskiej – Działyńskich herbu Ogończyk. W 1683 r. jako właściciel występuje Zygmunt Działyński, wojewoda kaliski. W XVIII w. majątek był własnością m.in. generała Ignacego Józefa Działyńskiego, wojewody kaliskiego, a następnie Stanisława Działyńskiego, syna Ignacego. Ten ostatni po 1789 r. sprzedał Kijaszkowo Michałowi Łukowskiemu. Po śmierci Michała Łukowskiego w 1819 r. dziedziczyły jego dzieci, jednak dopiero w 1823 r. w wyniku działów rodzinnych samodzielnym właścicielem został syn Mikołaj Nikodem Łukowski, który wkrótce na wzniesieniu opadającym do jeziora wzniósł pałac w stylu klasycystycznym. W 1838 r. Honorata Łukowska, żona Mikołaja sprzedała majątek Antoniemu Mieszkowskiemu, który 4 lata później zbył go Fryderykowi Augustowi Schulbach. W 2 połowie XIX w. jako własciciel występuje Bolesław Lasocki. W 1903 r. majątek Kijaszkowo nabył Leon Karol Lissowski, po którym od 1931 r. dziedziczył syn Karol Lissowski. W 1929 r. majątek obejmował 584ha ziemi. Leon Karol i Helena Lissowscy byli  fundatorami kościoła parafialnego w Mazowszu. Ostatni właściciel Karol Lissowski został  zamordowany przez hitlerowców w obozie koncentracyjnym  w Oświęcimiu. Pałac został w latach 20 – tych XX w. znacznie przebudowany przez Lissowskich, niestety pół wieku później został doprowadzony do ruiny i rozebrany. Ciekawostki krajoznawcze: park dworski w typie krajobrazowym pochodzi z połowy XIX w. Kapliczka przydrożna, murowana z figura Matki Boskiej, wystawiona po 1945 r. - usytuowana w pobliżu bramy wjazdowej do parku. Jezioro Kijaszkowskie, zwane również Mazowsze, leży poniżej miejscowości, posiada powierzchnię ponad 30ha.

(18,5km) Trutowo – wieś. W latach 1399 – 1402 właścicielem wsi był Mikołaj z Trutowa herbu Ogończyk, chorąży dobrzyński, po którym dziedziczył syn, również Mikołaj. Wieś do połowy XVI w. znajdowała się w posiadaniu Ogończyków, ostatnim przedstawicielem rodu była Anna, żyjąca w latach 1520 – 1547. Poprzez małżeństwo z Janem Szrobskim majątek przeszedł w ręce Szrobskich, szlachty kujawskiej. Na przełomie XVII i XVIII w. część wsi należała do Jana Rętwińskiego, którą w 1717 r. przekazał karmelitom trzewiczkowym z nieodległego  klasztoru w Oborach, których zobowiązał do wzniesienia kościoła i klasztoru w Trutowie. W XVI w. we wsi znajdowała się osada młyńska, która w latach 1775 – 1789 stanowiła własność karmelitów. Ówczesny młyn wodny nazywano Trutowskim młynem. W 1738 r. karmelici wznieśli kościół św. Anny, a w kilka lat później również zabudowania klasztorne.  W 1835 r. po zamknięciu kościoła w Woli, erygowano parafię w Trutowie. W 2 połowie XIX w. majątek trutowski należał do Tymoteusza Myśliborskiego. Za czynne poparcie udzielane powstańcom styczniowym przeniesiono karmelitów do Obór, pozostawiając na miejscu tylko jednego z braci – Norberta Sobczyńskiego, sprawującego opiekę nad kościołem i klasztorem do swojej śmierci. Po konfiskacie majątku karmelickiego w 2 połowie XIX w. w Trutowie utworzono majorat rządowy. Majątek w okresie międzywojennym posiadał Niemiec Karol Lotze, który był jego właścicielem do 1945 r. W okresie międzywojennym majątek obejmował powierzchnię 101 ha. W 1927 r. istniejący na rzeczce Niedźwiadce młyn wodny należał do E. Ferstera. Ciekawostki krajoznawcze: dwór z przełomu XIX i XX w., usytuowany w otoczeniu parku w typie krajobrazowym z początku XX w.

(21,5km) Wola – wieś. W 1312 r. należała do księcia dobrzyńskiego Siemowita, natomiast w 1329 r. kolejny książę dobrzyński – Władysław w uznaniu zasług wystawił przywilej lokacyjny na Wolę kasztelanowi łęczyckiemu Pawłowi Ogonowi. Od 1413 r. wieś przejął po ojcu Mikołaju z Kutna Ogończyku – Piotr, który dał początek Wolskim. W 2 połowie XV w. jedna część wsi należała do Piotra Działyńskiego,a druga do Sędziwoja Żelskiego. W 1538 r. erygowano parafię wolską, ponownie w 1609 r. Parafia swoim zasięgiem objęła dawne posiadłości Ogończyków: Dąbrówkę, Lubin, Trutowo i Wolę. W 1741 r. były to dobra szlacheckie należące do Szymona Zielińskiego, chorążego nurskiego, po którym od 1784 r. dziedziczył syn Kajetan Zieliński. W 1835 r. został zamknięty zrujnowany kościół we Woli, siedzibę parafii  przeniesiono do sąsiedniego Trutowa. W 1825 r. majątek objął Ignacy Zieliński, który wkrótce wzniósł drewniany dwór. Obok dworu założył park w typie krajobrazowym, obejmujący porośnięty stok, opadający do przepływającej u podnóża rzeczki Niedźwiadki. W 1831 r. majątek odziedziczyli synowie Kazimierz i Wacław Zielińscy. Po śmierci Kazimierza w  1863 r. jedynym właścicielem został Wacław Atanazy Zieliński, który przebudował dwór w 2 połowie XIX w. w stylu klasycystycznym. W XIX w. w majątku były czynne browar i gorzelnia. W 1891 r. dobra zwane Wola – Wymysły, złożone były z trzech folwarków: Swobody, Woli i Wymysłów. Największy z nich – we Woli obejmował 880 morgów, kolejny Wymysły – 245 morgów oraz Swoboda – 121 morgów powierzchni. Całość dóbr uzupełniały las o powierzchni 1654 morgów, cegielnia oraz młyn wodny. W 1872 r. od Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, po bezpotomnej śmierci Wacława Zielińskiego, dobra Wola – Wymysły nabył Gustaw Zieliński – ziemianin ze Skępego. Kolejnym dziedzicem dóbr od 1885 r. został syn Jan  Nepomucen Zieliński, który w 1909 r. sprzedał całość – Kazimierzowi Różyckiemu, a ten jeszcze w tym samym roku sprzedał dobra Władysławowi Kozłowskiemu. W latach 1917 - 1920 należał on do Stefana Kostrzewskiego. W 1920 r. majątek Wola, który obejmował 441ha powierzchni kupił Aleksander Sułocki. Drewniany dwór, który stał   na  miejscu domu kultury, rozebrano na początku lat 60 – tych XX w. Ciekawostki krajoznawcze: park dworski w typie krajobrazowym z początku XIX w., dawny spichlerz dworski zaadaptowany na szkołę oraz budynek suszarni cykorii z końca XIX w.

                   Steklin spichlerz>>