Toruń - Barbarka.

Przekazujemy turystom i krajoznawcom kolejny folder opisujący walory historyczne, krajoznawcze, przyrodnicze oraz turystyczne znajdujące się na najmłodszym z toruńskich szlaków turystycznych. Okazją do opracowania a następnie do wytyczenia w terenie nowego szlaku były ubiegłoroczne obchody 775 – lecia naszego grodu. Nieprzypadkowo więc w dniu 27 września 2008 roku w Starym Toruniu  podczas uroczystego odsłonięcie tablicy upamiętniającej 775 rocznicę lokacji Torunia, otwarto i udostępniono turystom kolejny szlak pieszy w kolorze czerwonym. Trasa szlaku wiedzie z Torunia, zaczynając się przy ruinach zamku krzyżackiego, następnie prowadzi koło Portu Drzewnego, przez Stary Toruń, Rozgarty, Przysiek oraz Stawy Przysieckie do Barbarki. Szlak został wyznaczony przez znakarzy szlaków z Oddziału Miejskiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego im. Mariana Sydowa w Toruniu. Trasa szlaku ma około 21 km długości.

Zapraszamy na szlak.

Toruń – miasto liczące 206 tys. mieszkańców – od 1999 roku stolica samorządowa woj. kujawsko – pomorskiego. Miasto położone nad Wisłą i Drwęcą, na skraju Puszczy Bydgoskiej. Toruń prawa miejskie otrzymał w 1233 roku. Pierwotnie funkcjonowały dwa odrębne organizmy miejskie; kupieckie  Stare Miasto i rzemieślnicze Nowe Miasto, które w 1454 roku zostały połączone. W okresie wojny 13-letniej w Związku Pruskim miasto pełniło rolę przywódczą. W Toruniu zostały podpisane dwa traktaty pokojowe w 1411 i 1466 roku, znane pod mianem pokoju toruńskiego. Po 1466 roku rada miasta Torunia otrzymała od kolejnych królów polskich liczne przywileje i prawa oraz nadania  ziemskie. W późnym średniowieczu Toruń był bardzo bogatym miastem, leżącym na szlakach kupieckich. W 1645 roku z inicjatywy królewskiej doszło do spotkania katolików i protestantów znanego pod nazwą „Colloquium charitativum”. Koniec XVII i cały XVIII wiek dla miasta to pasmo zniszczeń związanych z toczącymi się wojnami. Pomiędzy 28 kwietnia a 11 maja 1809 roku miasto było siedzibą Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. Po uzyskaniu niepodległości w 1920 roku Toruń został siedzibą woj. pomorskiego. Toruń jest bardzo dużym ośrodkiem uniwersyteckim, kulturalnym i intelektualnym. Posiada także wiele znaczących zabytków m.in. ratusz staromiejski, katedrę św. Janów, kościoły; św. Jakuba, NMP, śś. Piotra i Pawła, Krzyża Św., Dom Kopernika, Kamienicę Pod Gwiazdą, dobrze zachowane fortyfikacje miejskie z bramami i basztami średniowiecznymi, liczne spichlerze, kamienice mieszczańskie, ruiny dwóch zamków (krzyżackiego i królewskiego) oraz znakomicie zachowaną pruską twierdzę artyleryjską z XIX wieku.

0,0km Toruń (skrzyżowanie ulic: Wola Zamkowa z Bulwarem Filadelfijskim) – ruiny zamku są usytuowane pomiędzy Wisłą, wciśnięte klinem pomiędzy zabudowę Starego i Nowego Miasta. Po roku 1233 przy fortyfikacjach Starego Miasta od strony wschodniej powstało drewniano – ziemne  założenie obronne, które w 2 połowie XIII w. stopniowo zastąpiono kamienno – ceglanym. Sporną kwestią jest czas powstawania poszczególnych elementów obronnych zamku jako murowanych, tu występują poważne różnice wśród historyków. W dużej mierze za najpewniejszą informację o przystąpieniu do murowania zamku jest zapis biskupa sambijskiego Henryka, dokonany przez jego legata w 1255 roku na rzecz budowy wieży i murów zamkowych. Budowę zamku Krzyżacy zakończyli około 1300 roku a w ciągu XIV w. zamek został przez nich rozbudowany. Zamek był zbudowany jako siedziba komtura i konwentu. Pierwszym znanym komturem był Otto wymieniany 1250 roku. Ostatnim zaś komturem był Albrecht Kalb, piastujący urząd w latach 1446 – 1454 czyli do wybuchu wojny 13 – letniej. W latach 1437 – 1440 komturem zamkowym był Konrad von Erlichshausen, który w latach 1441 – 1449  sprawował urząd wielkiego mistrza Zakonu w Malborku. W dniu 8 lutego1454 r. (wybuch wojny 13 – letniej ) mieszczanie wraz że Związkowcami zdobywają i palą zamek, następnie w krótkim czasie zostaje on rozebrany. W ciągu kolejnych wieków teren zamku i przedzamcza został silnie przekształcony wskutek prac budowlanych o charakterze militarnym, przemysłowym i publicznym. Na części terenu zamkowego założono ogrody oraz wysypisko śmieci. Zamek był założony na planie zamkniętej podkowy i składał się z zamku głównego, przedzamcza oraz przedmurza. Zamek główny posiadał kilkukondygnacjowy budynek o dwóch skrzydłach (wschodnim i południowym), bramy wjazdowej od zachodu, dziedzińca z ośmiokątną wieżą od strony północnej. Od wschodu połączona gankiem znajdowała się wieża sanitarna tzw. dansker lub „gdanisko". Zamek główny otoczony był murem, do którego przylegało tzw. międzymurze czyli wolna przestrzeń między zamkiem i przedzamczem. Od strony południowej oraz północnej znajdowało się obszerne przedzamcze gospodarcze z młynami, kuźniami, magazynami, piekarnią, mennicą, spichlerzem, budynkami mieszkalnymi dla służby krzyżackiej itp... Cały kompleks zamkowy otoczony był mokrą fosą. Wjazd na teren przedzamcza odbywał się przez 3 lub 4 bramy. Prace gospodarczo – konserwacyjne, które zostały przeprowadzone w latach 60 – tych XX w. ukazały stan zachowania zamku, eksponując w formie trwałej ruiny na potrzeby ruchu turystycznego. Z dawnego zamku zachowało się wiele elementów jak całe odcinki murów przedzamcza, mury zamku głównego, mury fos, fosy, wieża sanitarna, piwnice zamku głównego, Brama Mennicza, szczątki  2 – ch  bram oraz częściowo krużganki.

2,5km Toruń ( Martwa Wisełka) – jedno ze starych zakoli – meandrów Wisły, jakie napotkamy wędrując wzdłuż niej, pomiędzy Grabowcem i Górskiem, utworzone na przestrzeni czasu podczas regulacji rzeki. Ostoja ptactwa wodnego i miejsce rekreacyjne torunian. Martwa Wisełka jest południową granicą zadrzewienia Parku Miejskiego, założonego w 1822 roku. Prace projektowo – techniczne rozpoczęto w 1816 roku a do niwelacji terenu przystąpiono w 1818 roku. Park na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu należy do najstarszych miejskich założeń ogrodowych  w Polsce, Położony jest nad Wisłą, w prawobrzeżnej dzielnicy Bydgoskie Przedmieście, w naturalnym, lekko falistym terenie z wyraźną skarpą opadającą w kierunku południowym ku tarasowi zalewowemu Wisły. Zajmuje powierzchnię 25 ha, z czego 0,5 ha stanowi rozbudowany układ wodny. Na obszarze parku stwierdzono około 100 gatunków drzew i krzewów. Park jest siedliskiem awifauny.

7,0km Toruń (TZUO Towimor) – Toruńskie Zakłady Urządzeń Okrętowych, których zalążkiem były warsztaty remontowe dla małych rzecznych jednostek pływających, powstałe w 1905 roku, usytuowane przy powstającym Porcie Drzewnym. W 1960 roku rozpoczęto budowę nowego zakładu przy drodze Starotoruńskiej. Od 1965 roku zmieniono nazwę firmy – na Towimor. Zakład produkuje seryjnie  urządzenia pokładowe dla przemysłu okrętowego (dla statków dalekomorskich) m.in. wciągarki, żurawie pokładowe, urządzenia cumowniczo – kotwiczne oraz bomy przeładunkowe według własnych projektów i rozwiązań konstrukcyjnych.

9,5km Stary Toruń – (wieś). W 1230 roku na Kujawy przybyła grupa 7 rycerzy – mnichów z Zakonu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie po dowództwem brata Hermana Balka. Krzyżacy osiedlili się w grodzie Vogelsang (Ptasi śpiew) vis – a – vis  Torunia na przekazanym od księcia Konrada Mazowieckiego terenie. Konrad nadał Krzyżakom obszar wzdłuż Wisły od wsi Brzoza, do ujścia Strugi Zielonej do Wisły. W okresie przybycia rycerzy z czarnymi krzyżami na białych płaszczach, oba brzegi Wisły porastały gęste puszcze porośnięte lasami mieszanymi z przewagą sosny i domieszką dębu. Bliżej Wisły znajdowały się lasy  olsowe i łęgowe, nieco wyżej grądowe. Krzyżacy zapewne nie przypadkowo osiedlili się w tym miejscu, ponieważ przez otrzymany obszar wiodły drogi do przepraw przez Wisłę. W tym czasie (XIII w.) na wysokości Torunia funkcjonowały dwie przeprawy przez Wisłę. Jedna przy wysokim stanie wód w okolicy Rudaka, druga przy niskim stanie przy ujściu Strugi Zielonej. Ówczesna Wisła w okolicy Rudaka miała około 600 – 800 metrów szerokości natomiast przy ujściu strugi była prawie dwukrotnie szersza i miała około 1500 metrów. Wzdłuż Strugi Zielonej alias Wierdzelewy już w wiekach VII i VIII prowadził bardzo ważny szlak komunikacyjny z Kujaw do ziemi chełmińskiej. Jak ważna była ta przeprawa świadczą założone osiedla obronne przeznaczone do strzeżenia i obrony przeprawy wiślanej nazywane osiekami, które dodatkowo posiadały stałe zasieki utrudniające dostęp do przeprawy. Nazwy tych obronnych miejsc w nieco zmienionych formach przetrwały do naszych czasów n p. Przysiek i Osiek. W 1222 roku po utworzeniu diecezji pruskiej i wyznaczeniu przez papieża biskupa misyjnego Chrystiana, książę Konrad Mazowiecki nadał jemu część ziemi chełmińskiej. W tym samym roku biskup płocki Gedko przekazał Chrystianowi teren położony na zachód od dzisiejszego Torunia. Biskup pruski Chrystian większość uzyskanych ziem w 1230 roku przekazał Krzyżakom. Udowodnione zostało, że w 1223 roku podczas wyprawy krzyżowej na Prusów rycerze pod dowództwem książąt: Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego oraz Henryka Brodatego, skorzystali z brodu przez Wisłę właśnie przy Strudze Zielonej. Należy się domyślać, że ów szlak komunikacyjny posiadał ogromne znaczenie militarne. Kiedy Krzyżacy otrzymali posiłki przenieśli się z gródka Vogelsang w dół Wisły do budowanej warowni w Małej Nieszawie, która znajdowała się pośrodku obu przepraw przez Wisłę i przejęli nad nimi całkowitą kontrolę. Wiosną w 1231 roku rycerze krzyżaccy przeprawili się przez Wisłę na wysokości Strugi Zielonej i założyli na drugim brzegu gród pod nazwą Thorun. Według kroniki krzyżackiej Piotra z Duisburga bracia założyli warownię na rozłożystym dębie. Oczywiście nie należy tego stwierdzenia brać dosłownie, prawdopodobnie chodziło o założenie obronne wokół dębu z wykorzystaniem drzewa jako punktu obserwacyjno – sygnalizacyjnego albo o strażnicę zbudowaną z drzewa dębowego. Ekspansja krzyżacka w ziemi chełmińskiej była błyskawiczna, świadczy o tym fakt budowy w 1232 roku grodu w Chełmnie. Rozwijająca się przy grodzie Thorun osada, otrzymała w dniu 28 grudnia 1233 roku z rąk wielkiego mistrza krzyżackiego Hermana von Salzy i preceptora na Prusy Hermana Balka przywilej lokujący miasto. Trzy lata później w 1236 roku z powodu wylewów Wisły, przeprowadzono translokację miasta o 9 km w górę rzeki – z centrum, w okolicy obecnej katedry św. Janów. Po przeniesieniu miasta pierwotną osadę zaczęto określać Starym Toruniem. Translokacja miasta nie oznaczała likwidacji grodu w Starym Toruniu, ponieważ punkt posiadał ważne znaczenie militarne, leżąc nadal przy wiślanej przeprawie. W 1242 roku wojujący z rycerzami – mnichami książę gdański Świętopełk po ataku przeprowadzonym najpierw na statki krzyżackie, wtargnął przez bród do ziemi chełmińskiej, niszcząc część grodów.  Jednak grodu w Starym Toruniu nie zdobył. W latach 1244 – 1247  Stary Toruń był siedzibą mistrza krajowego Poppo von Osterna, jako stołeczny gród państwa krzyżackiego. Do 1236 roku folwark w Starym Toruniu należał do Rady Miasta w Toruniu, potem w wyniku zamiany z komturem toruńskim folwark przeszedł na rzecz Krzyżaków a mieszczanie toruńscy otrzymali pastwiska dla bydła na terenie Starego Torunia. W 1342 roku komtur  bierzgłowski Jan Nothaft nadał część wsi Stary Toruń, mieszczaninowi toruńskiemu Henrykowi Junghorn. We wsi od XIII wieku funkcjonował kościół, który w 1346 roku wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer uposażył 3 okolicznymi wioskami: Górskiem, Przysiekiem oraz Smolnem. Kościół św. Jana Chrzciciela w Starym Toruniu posiadał nie lada znaczenie, był również miejscem pochówku dla zmarłych członków załogi grodu Stary Toruń. Prawdopodobnie w kościele mogli być pochowani bracia zakonni zmarli z ran lub zabici podczas bitwy z Prusami pod Rządzem koło Grudziądza w 1242 roku. Po przepędzeniu z Gdańska w 1308 roku rycerzy brandenburskich Krzyżacy opanowali miasto a wkrótce i cale Pomorze Gdańskie. Przeprawę w Starym Toruniu Krzyżacy wykorzystywali dla wypraw wojennych przeciwko Polsce. Podczas wojny krzyżacko – polskiej  w latach 1409 – 1411 folwark i osada w Starym Toruniu zostały zniszczone. W 1445 roku został wymieniony parafialny kościół św. Jana Chrzciciela w Starym Toruniu. Wybuch wojny trzynastoletniej w 1454 roku przede wszystkim przyniósł zmianę właściciela folwarku, którym został mieszczanin toruński Tileman von Wege. Po śmierci Tilemana król nadał folwark Gabrielowi Bażyńskiemu, z czym nie zgodziła się rodzina von Wege i weszła w długoletni spór z miastem Toruniem. Ostatecznie spór został zakończony w 1505 roku przez króla Zygmunta Starego. Około 1514 roku król nadał wieś Radzie Miasta Torunia, w zamian oczekując odbudowy zniszczonego kościoła. Wola królewska nie została jednak spełniona skoro w 1528 roku srebrne naczynia kościelne zostały przekazane do kościoła dominikańskiego św. Mikołaja w Toruniu. W 2 połowie XVI wieku dawny folwark w Starym Toruniu miasto wydzierżawiło Blaziusowi Krause. Po dawnej świetności osady – miejsca pierwotnej lokacji Toruniu pozostały tylko ruiny. W 1679 roku pruski historyk Krzysztof Hartknoch opisał widoczne odcinki murów obronnych nad Wisłą, na długości około 200 metrów. W 1755 roku ruiny po dawnym kościele św. Jana Chrzciciela służyły rajcom toruńskim jako punkt orientacyjny do ustalania granic posiadłości. W 1704 roku grunty Starego Torunia obejmowały 21 łanów powierzchni (około 350ha ) a w 1777 roku już tylko 19 łanów. Ostatnia wiadomość dotycząca średniowiecznych murów na terenie Starego Torunia pochodzi z relacji pruskiego porucznika Giesego z lat 70 – tych XIX wieku. Na przestrzeni wieków brzegi Wisły znacznie się zmieniły, tak z resztą jak koryto rzeki. Działania antropogeniczne człowieka m.in. budowa wałów nadwiślanych i Portu Drzewnego prawdopodobnie na zawsze „opuściły zasłonę” nad wczesną historią Starego Torunia. Ciekawostki krajoznawcze: obok remizy OSP jest ustawiony 7 tonowy granitowy głaz odmiany rapakiwi z pamiątkową tablicą o treści:

„28 grudnia 1233 roku w tym miejscu

wielki mistrz krzyżacki Herman von Salza

i mistrz krajowy Herman Balk lokowali

miasto Toruń”

w 775 rocznicę lokacji

mieszkańcy Torunia.

Ponadto na bocznej ścianie remizy zostało wykonane malowidło nawiązujące do średniowiecznej legendy o założeniu miasta na rozłożystym dębie. Z tyłu za głazem podczas uroczystości odsłonięcia tablicy w dniu 27 września 2008 roku został posadzony pamiątkowy dąb.

1,5 km przed Górskiem szlak odbija w prawo, jednak proponujemy udać się do tej starej miejscowości bez znaków szlaku, po to aby obejrzeć  kościółek z 1613 roku o cechach baroku niderlandzkiego.

Górsk – (wieś). Po raz pierwszy wymieniona w 1233 roku przy okazji uposażenia miasta Torunia przez Krzyżaków, którzy nadali miastu ostrów (wyspę) wiślaną o nazwie Gorzk. W 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk przekazał wieś Górsk radzie miasta Torunia na wieczyste posiadanie. W wyniku niszczących wojen, przemarszów i kwaterunków wojsk oraz nakładanych kontrybucji wieś poważnie ucierpiała w XVII oraz XIX wieku. Ciekawostki krajoznawcze: w Górsku najcenniejszym historycznym obiektem jest kościół p.w. Krzyża Świętego, który został wzniesiony w 1613 roku na potrzeby gminy ewangelickiej. W okresie wojen szwedzko – polskich  kościół został mocno zniszczony a następnie odbudowany. Po II wojnie światowej kościół przeszedł w ręce Kościoła Rzymsko – Katolickiego. Kościół otacza cmentarz, na którym znajdują się dobrej roboty empirowe grobowce oraz żeliwne krzyże na nagrobkach pochodzące z XVIII wieku, należące do ówczesnych pastorów. Po prawej stronie kościoła zniszczony budynek dawnej szkoły z 1866 roku. W Górsku w 1814 roku urodził się Ernst Georg Lambeck – późniejszy księgarz toruński, pierwszy wydawca „Pana Tadeusza” na ziemiach polskich, którego wydał w 1858 roku w Toruniu. Na pamiątkę tego wydarzenia w kamienicy przy „Luku Cezara” jest wmurowana okolicznościowa tablica, która jest eksponowana przez przewodników toruńskich wszystkim grupom wycieczkowym.

13,0km Rozgarty (szosa krajowa nr  80) – duża wieś. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1346 roku w przywileju wielkiego mistrza Henryka Dusemera wydanym dla wsi Górsk. Podczas wojny 13 – letniej w 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk nadał ją  za zasługi radzie miasta Torunia. W 1773 roku wieś Rozgarty z osadą Blottgarten (Błotne Ogrody) obejmowała 6 łanów powierzchni t.j. około 100ha. Ciekawostki krajoznawcze: w 1910 roku przez wieś poprowadzono linię kolejową Toruń – Czarnowo z przystankiem w Rozgartach. Linia posiadała 28km długości. Ostatecznie została zamknięta w 1966 roku a w 1968 roku w dużej części rozebrana.

15,5 Przysiek – (duża wieś). W 1356 roku wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer uposażając kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Starym Toruniu, przekazał mu 3 wioski: Górsk, Przysiek oraz Smolno. W 1414 roku tak jak wiele innych miejscowości w ziemi chełmińskiej Przysiek został  zniszczony; jego ówczesna nazwa to Pusseck. W latach 1437 – 1438  była to wieś czynszowa, obejmująca powierzchnię 16 łanów (około 269 ha), stanowiąca  własność Zakonu krzyżackiego w komturstwie toruńskim. Po wybuchu wojny 13 – letniej w 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk nadał wieś radzie miasta Torunia. W 1599 roku miasto zastawiło Przysiek najpierw u Henryka Strobanda, burmistrza toruńskiego a dwa lata później u Friedricha Berendta z Gdańska. W 1608 roku rada miasta Torunia utworzyła w Przysieku folwark, który w trakcie słynnego „potopu” szwedzkiego w latach 1655 – 1660  został całkowicie zniszczony. Już po wojnie, w latach 1661 – 1668  dzięki energicznym działaniom  kamlarza   toruńskiego Ernsta Lichtfussa folwark został odbudowany, a który w połowie XVIII wieku był bardzo mocno rozwinięty i uprzemysłowiony. Płynące do kamlarni toruńskiej zyski z folwarku przysieckiego składały się m.in. z dochodów: z młyna wodnego, młyna wietrznego (wiatraka), gorzelni, browaru, dzierżawionej ziemi oraz dochody z  karczm i zajazdów. W tym miejscu należy podkreślić, ze browar przysiecki był największym browarem należącym do Torunia i zgodnie z uchwałą rady miasta, browar miał zaopatrywać w piwo okoliczne karczmy i zajazdy o nazwach własnych: „Mała Karczma”, „Dam Krug” czy „Schwarzloch”. W 1734 roku oddział żołnierzy saskich dokonał najazdu na miejskie wioski: Górsk i Przysiek i zajął je, pod pretekstem niepłacenia podatku pogłównego przez radę miasta Torunia. Obie miejscowości były przez oddział saski okupowane do 1735 roku. Poszczególne części folwarku i budowle były oddawane w czasową dzierżawę; i tak posiadamy wiadomość z lat 1737 – 1740, że od kamlarni toruńskiej staw młyński i młyn wodny dzierżawił Martin Meister a karczma „Schwarzloch” dzierżawiona była w 1808 roku przez Ignacego Górskiego. W 1818 roku cały obszar Przysieka ( wieś z folwarkiem ) obejmował 58 łanów ( tj. około 974 ha ). Folwark przysiecki był własnością miasta Torunia do 1820 roku, potem krótko należał do Skarbu Państwa Pruskiego, następnie w 1833 roku został sprzedany Carlowi Jacobowi Krause. W czasie XIX wieku przewinęło się wielu właścicieli majątku przysieckiego, którzy byli Niemcami m.in. w latach 1839 – 1856 należał do Johana Krause, w latach 1856 – 1861 do Reinholda Wolffa a w latach 1873 – 1877  do Bertholda Blütchena. Najdłużej bo od 1886 do 1940 roku majątek znajdował się w rękach rodziny Neumann. W 2002 roku zabytkowy dwór  wraz z przyległym terenem został przekazany Caritas Diecezji Toruńskiej dla potrzeb projektu stypendialnego – Fundusz dla Janka Muzykanta. Caritas w latach 2002 – 2005 dokonał kapitalnego remontu dworu i dawnych zabudowań folwarcznych, doprowadzając cały obiekt do stanu z okresu świetności. W części zespołu mieści się ośrodek szkoleniowy  Caritas Diecezji Toruńskiej im. Jana Pawła II. Ciekawostki krajoznawcze: pałac wzniesiony w 1739 roku w miejscu poprzedniego i powiększony o południowe skrzydło w końcu XIX wieku. Eklektyczny, z nikłymi cechami baroku. W ryzalicie pałacu mieści się prawdopodobnie herb Bersten. Za pałacem park w typie krajobrazowym z początku XX wieku o powierzchni 6 ha, w którym zostało wyróżnionych 38 gatunków drzew m.in. daglezja, dąb czerwony i szkarłatny, choina kanadyjska i sosna wejmutka. Pomiędzy parkiem a pałacem ustawiony jest symboliczny krzyż, na którym zostały wyryte nazwiska z rodzin Neumannów, Grimmów i Grundtmannów wraz z datami urodzin i śmierci dawnych właścicieli majątku Przysiek. Obok zespołu pałacowo – parkowego  znajduje się dawny staw młyński z częściowo zrekonstruowanym młynem pochodzącym z 1725 roku a tuż za nim dawny budynek browaru z XVIII wieku, który w 1950 roku uległ spaleniu. Obecnie w zrekonstruowanych wnętrzach mieści się zakład gastronomiczno – hotelowy „Daglezja”. We wsi znajduje się również kilka pomników przyrody żywej.

16,5km Błotka (Stawy Przysieckie) – W odległości 1km na północ od miejscowości Przysiek znajduje się zespół zbiorników wodnych określanych mianem Stawów Przysieckich. Historia powstania akwenów związana jest z okresem II wojny światowej, podczas  której mieszkańcy okolicznych miejscowości oraz Torunia, rozpoczęli masową eksploatację płytko położonych pokładów torfu. Torf jako materiał opałowy był bezpłatnie pozyskiwany z pokładów przysieckich przez cały okres okupacji niemieckiej. Masowa eksploatacja spowodowała powstanie wyrobisk potorfowych o głębokości do 1,5 metra. Według przekazywanych wśród mieszkańców Torunia wiadomości torf służył nie tylko jako opał w piecach, bowiem  Niemcy wykorzystali go do umacniania płyty lotniska wojskowego (dziś: lotniska Aeroklubu Pomorskiego). Powstałe wyrobiska w wyniku działania wód podskórnych zostały zasilone wodą tworząc tym samym zespół 7 zbiorników wodnych. Cała powierzchnia lustra wodnego stawów wynosi około 15ha. Ze stawów bierze swój początek Kanał Główny odwadniający pradolinę rzeki Wisły na obszarze od Torunia aż po Czarnowo. Kanał posiada około 30km długości i uchodzi do Wisły na terenie dawnej osady Kamieniec, w odległości około 1,5km w dół rzeki od dawnej przeprawy promowej Solec Kujawski – Ostromecki Przewóz. Lustra wodne stawów porośnięte są roślinnością wodną, w której przewagę uzyskała rzęsa wodna. Brzegi akwenów porośnięte są turzycą błotną i prosową, trzciną pospolitą oraz pałką wąsko i szerokolistną – tworząc w ten sposób zarośla szuwarowe. Zbiorniki wodne są często odwiedzane przez turystów oraz przez przyrodników, którzy z brzegów poszczególnych akwenów prowadzą obserwacje. Zbiorniki pełnią rolę poideł dla zwierzyny a także funkcję zbiorników przeciwpożarowych. Przez Przysiek a także obok Stawów Przysieckich przebiega turystyczny szlak rowerowy w kolorze niebieskim z Torunia do Bydgoszczy. Jego całkowita długość wynosi 57km.

21,0km Barbarka (kapliczka) – osada leśna, ulubione miejsce wypoczynku torunian. Położona około 6km na północny – zachód w linii prostej od centrum Torunia, na granicy lasu i łąk nad bezimiennym strumykiem, niegdyś napędzającym istniejący tu młyn. Historycznie wymieniona w 1299 r. jako Sancta Barbara in Bormol z racji znajdującej się tu kapliczki ku czci Barbary, która rzekomo objawiła się przy jedynym z miejskich źródeł. Do początków XIX w. źródło nosiło nazwę Świętego Źródła. W 1340 r. został wymieniony po raz pierwszy młyn wodny, który w 1400 r. nazywano Waldmuehle czyli młynem leśnym. Cudowne źródło i związane z nim uzdrowienia ściągały całe rzesze pielgrzymów, które rozsławiały Barbarkę. Warto zaznaczyć, że według miejscowych przekonań woda z cudownego źródła miała leczyć kołtun, który po zanurzeniu głowy miał rzekomo odpadać. Miejsce to było tak znane, że w 1475 r. biskup chełmiński Wincenty Kiełbasa swoim sumptem wybudował nową kaplicę. W 1525 r. kaplica posiadała własnego proboszcza. Kolejna, nowa kaplica stanęła tu w 1623 r. i zapewne w okresie „potopu szwedzkiego” musiała być uszkodzona skoro w 1660 r. została odbudowana. Kolejni hierarchowie Kościoła nadawali znaczne odpusty pielgrzymującym, z których najważniejszy był związany z trzecim świętem Zielonych Świątek i wiązał się dodatkowo z wielkim dorocznym jarmarkiem. W 1340 r. osada czynszowa znajdowała  się na terenie komturstwa bierzgłowskiego; komtur Johann Nothaft przekazał ją wraz ze znajdującą się karczmą i młynem obywatelom Torunia. W 1415 r. osada podlegała administracyjnie komturowi toruńskiemu. Od 1517 r. osada wraz z młynem należały do miasta Torunia, który w 1610 r. cały majątek na Barbarce wraz z dworem, młynem, karczmą i łąkami został wydzierżawiony osobie prywatnej. Na początku XVIIIw. podczas wojny północnej zostały zniszczone zabudowania osady oraz młyn, który następnie został odbudowany. W 1789 r. młyn był własnością szlachecką a od 1797 r. stał się własnością miasta, przekazywaną w wieloletnią dzierżawę. Pod koniec XIXw. młyn przestał istnieć lecz Barbarka jako osada młyńska była jeszcze wymieniona w 1921 r. Już w 1800 r. rozebrano kaplicę, w miejsce której postawiono w latach 1841 – 1842 następną – o konstrukcji ryglowej (typu mur pruski). Wewnątrz znajdowała się figura św. Barbary z 1 połowy XVw., gotycka, która została przekazana do Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie. Z tego samego roku dysponujemy wiadomością, że cudowne źródło nakryte było kamieniem młyńskim. Wodę ze źródełka pielgrzymi nabierali przez otwór w kamieniu. Barbarka przynajmniej od połowy XIXw. była siedzibą leśnictwa a w 1880 r. nawet nadleśnictwa. Ponownie jako siedziba leśnictwa jest wymieniona w 1921 r. i obejmowała wtedy 1.049ha obszarów leśnych i łąk. W 1932 r. na Barbarce przez leśników była prowadzona hodowla bażantów (1.400 sztuk), danieli (25 sztuk), zajęcy (400 sztuk), jeleni (80 sztuk) oraz saren (200 sztuk). Leśnicy prowadzili również szkółkarstwo. W 1950 r. teren Barbarki przyłączono do miasta. Od kilku lat z dużym powodzeniem organizuje rekreację i wypoczynek dla mieszkańców Torunia – Leśna Szkoła na Barbarce. Ciekawostki krajoznawcze: kapliczka św. Barbary z lat 1841 – 1842, niewielki cmentarz z  przełomu XIX i XX wieku, sztucznie pobudowana grota z XX wieku, budynek dawnej leśniczówki. 700 m dalej na szlaku zielonym znajduje się cmentarz z okresu II wojny światowej. Zostało tam zamordowanych około 600 więźniów toruńskiego Fortu VII. Pierwsza egzekucja na barbarce została przeprowadzona 28 października 1939 r., zostało rozstrzelanych około 130 mieszkańców Torunia i okolic. Ciała ofiar pochowano w 6 – ciu wspólnych mogiłach. W 1944 r. zacierając po sobie ślady hitlerowcy wydobyli i spalili ciała z 5 – ciu mogił. Na cmentarzu w miejscu tragedii znajdują się pomniki oraz tablice pamiątkowe. Obok cmentarza parking samochodowy.

                                                                                                                                                                                    Autor tekstu i zdjęć: Henryk Miłoszewski.