Kornatowo -wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Lisewo.Osada wymieniana w 1437 r. jako własność Zakonu w wójtostwie lipienieckim. W 1525 r. należała do Franciszka Estkena z Torunia. W 1531 roku król Zygmunt l zezwolił Franciszkowi Estkenowi na sprzedaż wsi staroście golubskiemu Stanisławowi Kostce.

Pniewite -Pierwsza wzmianka wsi nazywanej Pniwych pochodzi z 1421 r. Współczesną historię wsi zapoczątkowała Matka Maria Karłowska, założycielka Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej, która zakupiła w 1925 r. we wsi pałac i gospodarstwo rolne z myślą o zorganizowaniu tutaj siedziby domu zakonnego prowadzącego działalność opiekuńczą i wychowawczą wśród dziewcząt. W 1927 r. wizytę w Pniewitem złożyła żona prezydenta RP, Michalina Mościcka. W dniu 23.03.1935 r. po dłuższej chorobie zmarła Matka Maria Karłowska. Została pochowana w Jabłonowie Pomorskim, na zamku, którym znajduje się Dom Generalny tego zakonu.. We wsi znajduje się neorenesansowy pałac z początku XX w. zbudowany dla Siudowskich pełniący obecnie rolę domu zakonnego i otaczający go park.

Lisewo -Wieś powstała w połowie XIII w. Najcenniejszym zabytkiem jest gotycki kościół Podwyższenia Krzyża św., z charakterystyczną XVI-wieczną wieloboczną wieżą. Wewnątrz zwraca uwagę renesansowe epitafium Kostków z 1591 r., barokowe ołtarze boczne i rokokowy główny (przeniesiony z kościoła franciszkanów w Chełmnie). Kościół jest również sanktuarium maryjnym.

Mgoszcz -wieś w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Lisewo.Klasycystyczny pałac z końca XIX wieku - obecnie wnętrza pałacowe zajmuje Dom Pomocy Społecznej. Do pałacu przylega park o powierzchni 5 hektarów, z kilkoma pomnikowymi okazami drzew.

Lipienki -Zamek krzyżacki w ruinie, wzniesiony przypuszczalnie w latach 1300–1330. Zamek wzniesiono na długim półwyspie wchodzącym daleko w jezioro (obecnie częściowo wyschnięte). Zamek główny był regularny, w planie zbliżony do kwadratu o wymiarach 38 m na 39 m z wieżą na rogu. Od wschodu zamek poprzedzony był rozległym przedzamczem ze stodołą, oborą, kuźnią, browarem i gorzelnią. Była to siedziba wójta krzyżackiego o nadzwyczajnych uprawnieniach, ponieważ podległego bezpośrednio tylko wielkiemu mistrzowi w Malborku. W 1291 roku wydano tu przywilej lokacyjny dla miasta Grudziądza. Zamek był na tyle silny, że jesienią 1330 roku nie był w stanie go zdobyć król Władysław Łokietek mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich, w związku z czym 18 października król zawarł tu rozejm z Krzyżakami. W 1410 roku zamek zajęły wojska Władysława Jagiełły. W 1411 roku Krzyżacy pojmali na zamku wspierającego Polskę rycerza Mikołaja z Ryńska, którego następnie ścięli na rynku w Grudziądzu. Od II pokoju toruńskiego z 1466 roku przyłączony do Polski i od tego czasu była to siedziba polskich starostów. Zabudowania zostały częściowo zniszczone w czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku, a po I rozbiorze Polski w 1772 r. rozebrane w większości przez Prusaków.Dwór klasycystyczny z XIX wieku.

Firlus -wieś w województwie kujawsko-pomorskim , w powiecie chełmińskim, w gminie Papowo Biskupie. Pierwsze informacje w źródłach pisanych pochodzą z 1411 roku. W dokumentach i kronikach występowała pod nazwami: Fedelhusen (1411), Firlusz (1525), Ferliusz (1525),Firlis (1525). Pierwszy imienny spis ludności pochodzi z 1773 roku. Miejscowość liczyła wtedy 67 osób.

                                                                   Materiał opracował Zdzisław Grabowski.