Miasto zostało lokowane w roku 1291 na prawie chełmińskim. W dawnych tekstach występuje pod różnymi określeniami: Grudenc, Grudencz, Grawdencz, Graudentum, Grudentz, Grudenz, Graudenz. Badacze od wielu lat spierają się o etymologiczne znaczenie nazwy. Część z nich wskazuje, iż nazwa pochodzi od wyrazu gród, inni twierdzą, że od grudzistej ziemi, bogato występującej na tym terenie. Jeszcze inni uważają, iż jest ona pochodzenia pruskiego, co związane było z przenikaniem na linię Wisły żywiołu pruskiego.

Twierdza Grudziądz – system fortów, głównie z XIX wieku, na terenie Grudziądza i okolicznych miejscowości. Zadaniem twierdzy była osłona Grudziądza i strategicznego mostu na Wiśle w wypadku działań rosyjskich.

Jej centralnym punktem jest Cytadela, zwana przez Niemców Twierdzą Courbiere'a (niem. Feste Courbiere) – forteca w północnej części miasta, której budowa rozpoczęła się 6 czerwca 1776 roku z rozkazu króla Prus Fryderyka II. Inne forty powstały na przełomie XIX i XX wieku.

Większość umocnień była wykorzystana jedynie w 1806, 1807 i 1945 roku. Wiele z nich, włącznie z Cytadelą, zachowało się do dziś w dobrym stanie. Fragmenty fortyfikacji są dostępne dla zwiedzających.

Pod koniec sierpnia 2007 roku został utworzony pieszy i rowerowy szlak turystyczny prowadzący do najważniejszych fortyfikacji. Trasa prowadzi wokół Grudziądza od Fortu Strzemięcin i sąsiedniego schronu IR9 przez Fort Lasek Miejski, Baterię Półpancerną Leśny Dwór, Księże Góry, schron przy ulicy Kasztanowej i Fort Tarpno, Świerkocin, Nową Wieś i Parski. Szlak kończy się w Cytadeli na Dziele Rogowym.

 

                                                                   Materiał opracował: Zdzisław Grabowski.