Grupa dojechała pociągiem przez Grudziądz do Nicwałdu. Ze
stacji uczestnicy pomaszerowali przez wieś w kierunku
Pokrzydowa oglądając po drodze miejscowy dworek. Cała
dzisiejsza trasa wiodła asfaltową drogą, ale pogoda dopisała
mimo wiejącego wiatru.
Pokrzywno – wieś włościańska o metryce
średniowiecznej. W źródłach historycznych zwana: Copriven
(1222 r.), Copriuen, Engelsberg, Pokrzywno (od 1570 r.).
Główna atrakcją turystyczną wsi jest zamek krzyżacki (niem.
Engelsburg) powstały na miejscu słowiańskiego grodu Copriven.
Początkowo była to prymitywna drewniano -ziemna fortalicja,
nazywana Engelsberg - Mons Angelorum (Górą Aniołów).
Pokrzywno pełniło funkcję siedziby komturstwa do śmierci
ostatniego komtura Fryderyka von Zollern. Na mocy porozumień
II pokoju toruńskiego w 1466 r. Pokrzywno wraz z całą ziemią
chełmińską zostało przyłączone do Polski i aż do pierwszego
rozbioru w 1772 r. było siedzibą polskich starostów. Zamek
spłonął w 1611 r. Za rządów Prusaków (w 1784 r.) całość
sprzedano osobie prywatnej, która rozpoczęła jego demontaż.
Gotycki zamek na nieregularnym rzucie składał się z zamku wysokiego i dwóch przedzamczy. Stosunkowo najlepiej zachowała się brama zamku wysokiego, przebudowany spichrz i brama na przedzamczu, ponadto fragmenty ścian budynku głównego i murów obronnych.
Okonin – wieś otrzymała przywilej lokacyjny od krzyżackiego mistrza krajowego Konrada von Thierberg w 1280 r. Należała do komturstwa w Pokrzywnie, od 1416 r. do wójtostwa w Rogóźnie, po 1454 r. do starostwa pokrzywieńskiego.
Kościół p.w. śś. Kosmy i Damiana wzniesiony w połowie XIV w. jest budowlą ceglaną, gotycką, o salowym wnętrzu, z masywną wieżą od północy. Został przebudowany i podwyższony z fundacji Jana Działyńskiego przed 1640 r. po zniszczeniu podczas I wojny szwedzkiej (1626-29). Najcenniejszym zabytkiem świątyni są gotyckie malowidła ścienne z około 1390 r. (co należy do rzadkości w wiejskich kościołach ziemi chełmińskiej), z postaciami jego patronów, apostołów oraz Zwiastowanie, św. Marcin i św. Jerzy (część widoczna jest ponad późniejszym stropem, na ścianach szczytowych na strychu). Zachowała się też malarska dekoracja wnęki sakrarium. Są prawdopodobnie dziełem mistrza, który wykonał malowidła w Kościele Mariackim w Toruniu i powstały z fundacji członków konwentu krzyżackiego w Pokrzywnie. Późnomanierystyczny ołtarz główny, ambona i chrzcielnica pochodzą z czasów odbudowy w XVII w., ołtarze boczne z początku XVIII w.
Mełno – wieś w dokumentach historycznych zwana: Alden (1325 r.), Aldenhof, Aldenhuff, Medno (1570 r.). Pod tą nazwą kryją się obecnie dwie sołeckie wsie, wykorzystujące trzy nazwy. Pierwszą wieś tworzą Mełno i Mełno – Cukrownia, które od likwidacji cukrowni nazywa się w skrócie Mełno. Drugą wsią jest Mełno – Majątek.
- Wydarzenie, jakim było zawarcie
pokoju mełneńskiego, przypomina pomnik wykonany wg projektu
artysty rzeźbiarza F. Kubicy i odsłonięty w 1966 r. na
skrzyżowaniu dróg z Okonina do Boguszewa i z Radzynia
Chełmińskiego do Gruty.
- Ok. 2 km na wschód od pomnika leży Mełno – Majątek z
zespołem pałacowo-parkowym z 1855 r. założonym przez Emila
Bielera. Piętrowy pałac zbudowany na planie nieregularnym z
kwadratową wieżą, jest obecnie w prywatnych rękach. We
wnętrzu zachowały się malowidła, wykonane przez
grudziądzkiego malarza ,Gustawa Breuninga, w 1891 r.
przedstawiające zamki krzyżackie.
- Otaczający pałac park o powierzchni 15,74 ha pochodzi
częściowo z początków XIX w., ale po 1855 r. został
gruntownie zreorganizowany, a dziś uchodzi za jeden z
najlepiej utrzymanych parków wiejskich w Polsce.
- W zachodniej jego części znajduje się
ewangelicki cmentarz rodu Bielerów.
- Na wschód od zespołu pałacowo-parkowego zachowały się
dawne zabudowania gospodarcze: bukaciarnia, stajnia, obora,
gorzelnia, stodoła i owczarnia.
- Na północ od pałacu i parku na niewielkim wzniesieniu
znajduje się cmentarz wojenny z 1939 i 1945 r. Pochowano na
nim 221 żołnierzy WP poległych w pierwszych dniach II wojny
światowej, 553 żołnierzy Armii Czerwonej poległych w
styczniu 1945 r. oraz 17 Francuzów, 29 Włochów i 1
Jugosłowianina – jeńców zmarłych w okolicznych obozach.
- Widoczny z cmentarza i z szosy do Boguszewa niewielki
pagórek porośnięty drzewami i krzakami leżący na południowym
brzegu jezioro Mełno to grodzisko zniszczone podczas walk
polsko-pruskich na początku XIII w.
- Jezioro Mełno (155,2 ha) jest pochodzenia polodowcowego,
mierzy 8 km długości i rozciąga się z pd-zach. na pn-wsch.
- W północnej części wsi znajdują się pozostałości
nieczynnej cukrowni z 1884 r.
Boguszewo - wieś stanowiąca
dobra rycerskie. W źródłach historycznych wieś zwana: bona
Boguschin (1293 r.), Bogusch, Bagusch, Bogussewo (1495 r.).
Wzmianka z 1391 r. informuje, że folwark jest własnością
Zakonu i wchodzi w skład komturii radzyńskiej.
Na terenie Boguszewa położone są dwa zespoły
dworsko-parkowe.
Opracował: Tadeusz Perlik.