- Z pętli autobusowej na ul. Pawiej uczestnicy wędrówki przemaszerowali na przedłużenie Jaskółczej pod pomnik rozstrzelanych 6 zakładników przez zbrodniarzy hitlerowskich. Następnie ścieżkami i duktami leśnymi powędrowaliśmy do Fortu VII.
Fort VII - zbudowany w latach 1879 - 83 jako standardowy fort artyleryjski główny. Około 1960 rozebrano oskarpowanie fos barków i części głównej fosy. Dobrze zachowane schrony i remizy działowe i kaponiery. Czytelne są ziemne urządzenia fortu.
W okresie od października 1939 do 10 stycznia stał się miejscem męczeństwa ponad 1500 polskich obywateli Torunia i okolic (głównie inteligencji) więzionych i wywożonych do lasów Barbarki na rozstrzelanie lub do obozu Stutthofie ( m. in wywieziony do Stutthofu ks. Stefan Wincenty Frelichowski) przez policję pomocniczą Selbstchutz.
W 1976 w lewej kaponierze barkowej utworzono izbę pamięci, dzisiaj już nie istnieje.
Dalej trasa naszej wędrówki przebiegała czarnym szlakiem fortecznym obrzeżem lotniska do Fortu VIII.
Lotnisko - wybudowano w latach 1912/13. Zlokalizowane zostało poza terenem twierdzy pobliżu fortów IX, VIII, VII na terenie tzw. "esplanady" tj. przedpola twierdzy. W niewielkiej odległości od południowej granicy lotniska ustawione zostały hangary, sztab, baraki koszarowe i kasyna oraz inne urządzenia lotniskowe jak rampa kolejowa i magazyny, park techniczny, benzynownia, garaże ,strzelnica, baseny przeciwpożarowe, ośrodki szkoleniowe i sportowe. Lotnisko w swojej historii było ciągle rozbudowywane. Poszerzono w kierunku północnym i zachodnim pole wzlotów, wybetonowano pasy startowe i drogi kołowania (w lesie, w kierunku na Bierzgłowo) zbudowano system odwadniania, utwardzono lądowiska.
Fort VIII - powstał w latach 1888- 90 jako fort pośredni, standardowe międzypolowe dzieło piechoty. Posiada kształt trapezu, jego czoło i barki stanowiły wały ziemne ze stanowiskami dla piechoty i sześciu dział, rozdzielonymi pięcioma schronami połączonymi z dolnymi kondygnacjami klatkami schodowymi. Wjazd do fortu prowadzi przez niewielki ,pięcioboczny dziedziniec ze schronem wartowni
(dziś ruina). Doskonale zachowane linie koszar, nasypy baterii skrzydłowych, schrony na wale oraz system umocnień ziemnych. W czasie okupacji hitlerowskiej fort pełnił funkcję więzienia śledczego Gestapa później magazynu dla potrzeb Luftwaffe.
Materiał opracował Rajmund Czechowski.