Nazwa Handlowy Młyn jest stosunkowo młoda, ponieważ pochodzi z połowy XIX wieku. Najwcześniejsza nazwa osady młyńskiej istniejącej w tym miejscu już w 1570 roku brzmiała Tarty Młyn, a nieco później – Tracz. Pierwszy młyn posiadał, aż 4 koła wodne i należał do starostwa golubskiego. Po 1772 roku osadę młyńską przyłączono do miasta Golubia. Największy rozwój Handlowego Młyna przypadł na 2. połowę XIX wieku kiedy jego właścicielem był Michael Lewin. Ulewne opady deszczu w 1880 roku doprowadziły do oderwania się kół i walców młyna oraz zniszczenia śluzy. Wówczas w okolicy Golubia przez ulewne deszcze, zniszczonych zostało  6 młynów wodnych. Pomimo wielkich szkód młyn przywrócono do pracy. W 1916 roku osadę młyńską zniszczył pożar. Ostatnim przedwojennym właścicielem osady młyńskiej był Adolf Főrster. Lisewski Młyn po raz pierwszy wzmiankowany był w 1414 roku jako Liessausche Mole. Był znaczącym młynem krzyżackim w komturstwie golubskim, ponieważ posiadał 5 kół wodnych oraz folusz. Za czasów polskich w 1570 roku młyn wodny posiadał 3 koła i należał do starostwa golubskiego. Młynarz podobnie jak ten z Tartego Młyna zobowiązany był do opłaty dzierżawnej wynoszącej 24 grosze za każde koło. Od 1872 roku młyn wraz z gruntem około 47 ha przeszedł na własność mistrza tartacznego  Michaela Lewina z żoną Rebecą. Lewin oba młyny (Handlowy i Lisewski) połączył w jedno przedsiębiorstwo i skutecznie je rozwinął. Od 1921 roku do końca II wojny światowej właścicielami młyna wodnego w Lisewie byli młynarz Adolf Förster z żoną Augustą. Osada młyńska Nowy Młyn została wzmiankowana w 1570 roku jako należąca do starostwa golubskiego. Być może, że osada młyńska posiada wcześniejsze korzenie, lecz istniała pod inną nazwą. W 1614 roku młynarzem w Nowym Młynie był Jan Marchewka, który w 1614 roku wydzierżawił, także młyn Tracz. Od 1735 roku na mocy przywileju królewskiego Augusta II właścicielem młyna stał się Bartłomiej Kierzkiewicz. W 1870 roku właścicielem majątku młyńskiego w Nowym Młynie był Florian Gółkowski, który posiadał również dobra rycerskie Ostrowite k. Kowalewa Pomorskiego. Właściciel majątków Ostrowite i Nowy Młyn k. Golubia -  Gółkowski urządził nowozbudowany młyn na sposób nowoczesny w stylu amerykańskim i produkował w nim mąkę pszenną lub żytnią. Od 1890 roku majątek młyński o obszarze 104 ha wraz z młynem zbożowym należał do Maxa Frobeniusa. W 1921 roku właścicielem młyna został Stanisław Raciborski. Młyn Zawadę i młynarza Wojciecha Zawadę wzmiankowano w 1624 roku. Osada wówczas należała do starostwa golubskiego. W okresie „potopu” szwedzkiego młyn podobnie jak inne okoliczne, został zniszczony. W latach 1794 roku osadę młyńską kupił  Jan Ewertowski. Kolejnym właścicielem w 1843 roku został młynarz Ornasz, a od 1865 roku Teofil Daszyński. W 1880 roku majątek młyński Daszyńskiego obejmował 289 ha ziemi wraz z młynem wodnym. Od 1889 roku osada młyńska przeszła na własność syna – Antoniego Daszyńskiego. Ostatnim przedwojennym właścicielem osady był Władysław Leśnicki. W 1956 roku zlikwidowano działalność młyna. Pierwsza osada młyńska o nazwie Przeszkoda  powstała zapewne w połowie XVI wieku na obszarze należącym do starostwa golubskiego. W końcu XVI wieku przywilej na młyn posiadała wdowa Katarzyna Przeszkodzina, która przekazała młyn za zgodą starosty Krzysztofa Kostki – Jakubowi Żelasko. W 1672 roku właścicielami osady młyńskiej zostali Adam Pokrzywka wraz z żoną Marianną, którzy posiadali również młyn Zawadę. W 1780 roku właścicielem młyna wodnego o 1 kole wodnym był Michał Pomorski. Kolejnym właścicielem majątku młyńskiego Przeszkoda w 1869 roku był Józef Załuski, który w 1880 roku posiadał 166 ha ziemi wraz z młynem zbożowym. W majątku na dużą skalę sprzedawano trzcinę, którą wykorzystywano do krycia dachów. W 1900 roku młyn spalił się, a właściciel Walerian Załuski poniósł duże straty, ponieważ młyn był tylko częściowo ubezpieczony. W 1904 roku Załuski sprzedał osadę młyńską  Krűgerowi. W 1911 roku od Niemca majątek młyński o powierzchni 400 morgów nabył Brzóskiewicz.  W 1929 roku majątek o powierzchni 163 ha należał do podpułkownika Ernsta Boheima wraz z żoną Antoniną.

 Antoniną.                                             

                                              Materiał opracował Henryk Miłoszewski.