- W słoneczny i upalny
poranek grupa uczestników WR pojechała pociągiem do
stacji kolejowej Bydgoszcz Leśna, skąd po 45 min.
oczekiwaniu, autobusem MZK nr 68E w ok. Exploseum.
Z pętli MZK uczestnicy przemaszerowali lasem ok. 1,5 km
do Exploseum.
Exploseum-Muzeum – w ramach Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, zostało otwarte EXPLOSEUM – Centrum techniki wojennej DAG Fabrik Bromberg. Pierwotnie fabryka, w której budynkach powstała ekspozycja, przeznaczona była do zadań militarnych III Rzeszy produkując m.in. trotyl, nitroglicerynę i proch bezdymny, zaspokajając 1/5 zapotrzebowania armii niemieckiej na froncie wschodnim, obecnie zaś jest jedną z najciekawszych atrakcji turystycznych nie tylko w skali województwa kujawsko-pomorskiego, ale całego kraju. Zwiedzający kompleks siedmiu budynków pofabrycznych, połączonych siecią wąskich tuneli i korytarzy, mają świadomość historycznej wyjątkowości miejsca, bowiem już same budynki i ich surowe wnętrza snują mroczną opowieść o niewolniczej pracy przymusowej ok. 40 tys. robotników, jeńców wojennych oraz więźniów. Linia produkcyjna strefy produkcji nitrogliceryny (NGL), którą poruszają się zwiedzający, ograbiona z aparatury przez Armię Czerwoną, została malowniczo wkomponowana w pofałdowany teren leśny wtapiając się w przyrodę i współegzystując z nią. Inicjatywa powstała w ramach projektów kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego wojew. kujawsko-pomorskiego 2007-13, umożliwiającego sfinansowanie przedsięwzięcia z funduszy Unii Europejskiej oraz miasta Bydgoszczy. Autorem koncepcji i scenariusza ekspozycji jest Michał Pszczółkowski.
- Dobrze trafiliśmy bo muzeum w sobotę jest bezpłatne. Zaopatrzona w karty magnetyczne grupa udała się tunelami zgodnie z oznakowaniem-strzałkami w 2 godz. trasę zwiedzając:
Budynek nr 1134 – Budynek przygotowania produkcji, Strefa wejściowa, kasa, WC
Budynek nr 1133 – Budynek przygotowania produkcji, Alfred Nobel – Koncern DAG
Budynek nr 1137 – Budynek nitracji gliceryny, Produkcja w DAG Fabrik Bromberg
Budynek nr 1115 – Budynek denitracji kwasów, Historia broni i uzbrojenia
Budynek nr 1145 – Budynek płukania kwasów, Fabryki koncernu DAG
Budynek nr 1141 – Budynek stabilizacji nitrogliceryny, Historia materiałów wybuchowych
Budynek nr 1153 – Budynek relatywizacji, Praca przymusowa w zakładach III Rzeszy
Budynek nr 1157 – Budynek walcownia i magazyny, Konspiracja w DAG Fabrik Bromberg – Armia Czerwona, WC
Budynki produkcyjne i magazynowe wznoszono najczęściej w konstrukcji szkieletowej, złożonej z żelbetowych slupów przekrytych rozłożystym, płaskim dachem. Przestrzenie międzysłupowe wypełniano cegłą. Zadaniem lekkich, ceglanych ścian było przejęcie w razie eksplozji fali uderzeniowej, co dawało szansę uniknięcia całkowitego zniszczenia budynku i możliwość przywrócenia produkcyjności w stosunkowo krótkim czasie. Dodatkowo do budynków szczególnie zagrożonych wybuchem wprowadzano tzw. ściany wydmuchowe – lekkie konstrukcje drewniano-szklane, zaś przekroje budynków i ukształtowanie otoczenia za pomocą nasypów ziemnych koncypowano w taki sposób, aby fala uderzeniowa kierowała się w stronę ściany wydmuchowej, a po jej zniszczeniu – ku górze. Nasypy pełniły dodatkowo funkcję maskującą. Znaczna część przedsięwzięć odnośnie bezpieczeństwa dotyczyła powstawania iskier: podłogi obiektów produkcyjnych były wykładane blachą ołowianą, nie tworzącą iskier w przypadku uderzenia, narzędzia były wykonane z tworzyw sztucznych i brązu. Narożniki ścian wewnętrznych zaokrąglano, aby fala uderzeniowa nie porywała ze sobą odłamków. Dla pracowników przewidziane były tzw. tunele ucieczkowe, kilkakrotnie załamane, a na końcu zaopatrzone w schron.
- Byliśmy pod wrażeniem
sposobu organizacji zwiedzania, przygotowanych
ekspozycji, klimatyzacji i czystości panującej na całej
trasie zwiedzania (przecież były to pomieszczenia
produkcyjne).
- Po opuszczeniu terenów Exploseum, 10 osobowa grupa
udała się w dalszą wędrówkę. Bydgoskimi ulicami
uczestnicy dotarli do stopnia wodnego „Czersko Polskie”
który tworzą: śluza i jaz na połączeniu Wisły i Brdy
(drogi wodnej Wisła - Odra). Zadaniem stopnia jest
umożliwienie żeglugi rzeką Brdą skanalizowaną (od rz.
Wisły do Kanału Bydgoskiego i dalej do Odry).
Stopień Czersko Polskie składa się z następujących obiektów:
- śluza komorowa Czersko Polskie
- jaz walcowy
- przepławka przy jazie walcowym (prawy przyczółek jazu)
- elektrownia wodna w maszynowni jazu (na lewym brzegu)
- elektrownia wodna na prawym brzegu jazu - przelew boczny
- nieczynna śluza Brdyujście nr 1
Jaz Czersko Polskie – jaz walcowy położony w rejonie ujścia Brdy do Wisły w Bydgoszczy, na stopniu wodnym „Czersko Polskie” otwierającym drogę wodną Wisła-Odra. Jest najstarszym w Polsce jazem typu walcowego. Stanowi unikatowe dzieło budownictwa hydrotechnicznego w Polsce i w Europie, utrzymane w stanie sprawnym technicznie, w kształcie oryginalnym z początku XX w. Zadaniem jazu jest przepuszczanie wód rzeki Brdy spiętrzonych dla potrzeb żeglugi na odcinku Czersko Polskie – hydrowęzeł Bydgoszcz przy ograniczeniu do minimum wahań zwierciadła wody na Brdzie. Piętrzenie na jazie (średnio 3,76 m) gwarantuje żeglowność na Brdzie na odcinku Śluza Miejska w Bydgoszczy – Śluza Czersko Polskie, niezakłóconą pracę ujęć wodnych, wylotów kanalizacji deszczowych oraz stabilizację wód gruntowych i odwodnienie terenów przyległych do rzeki. Przy jazie znajdują się:
- przepławka dla ryb (prawy przyczółek jazu) wybudowana w 1999 r.
- elektrownia wodna w maszynowni jazu (na lewym brzegu, moc 100 kW) – max. przełyk 3,5 m³/s
- elektrownia wodna na prawym brzegu jazu – przelew boczny (spółka MEWAT) – max. przełyk 30 m³/s
Na bloku siłowni (przyczółka) znajduje się zabytkowy, dwukondygnacyjny budynek, murowany z cegły, w którym z początkiem XX w. pomieszczono maszynownię z generatorem oraz rozdzielnię i akumulatorownię (pracowała do lat 60. XX w.)
- Po zwiedzeniu jazu „Czersko Polskie” uczestnicy udali się na stację kolejową Bydgoszcz-Łęgnowo skąd pociągiem powrócili do Torunia.
Opracował: Tadeusz Perlik.