- Wycieczkę rozpoczęliśmy na lewobrzeżu Torunia, Stawkach z przystanku  MZK „Ceramika”.
• Stawki zlokalizowane są w południowej części miasta Torunia. Nazwa dzielnicy pochodzi od stawów i rzeczek na jej terenie. Stawki dzielą się na cztery osiedla: osiedle pomiędzy Parkiem Tysiąclecia, Dworcem Głównym oraz Fortem Kolejowym, Stawki Północne, Stawki Południowe i osiedle Piaski.

- Właśnie uliczkami przez osiedle Piaski grupa wyruszyła na trasę dzisiejszej wędrówki. Na chwilę uczestnicy zatrzymali się w miejscu dawnego cmentarza (ul. Turkusowa) który powstał z inicjatywy gminy ewangelickiej Rudak-Stawki w 1912 r. jako komunalny, będąc jednak własnością gminy ewangelickiej. Po 1945 r. opuszczony i zdewastowany, został splantowany i uporządkowany w 2006 r. Obecnie jako skwer funkcjonuje na terenie osiedla domków jednorodzinnych (nie istniejące pomniki upamiętniają a teren zabezpieczają liczne głazy).

Informacja od Michała P. Wiśniewskiego.

„Istniejący od co najmniej 1800 r. cmentarz ewangelicki na Stawkach przy ul. Łącznej 38 był już przepełniony. Dlatego władze powiatowe nakazały otworzyć nowy cmentarz, z tym że nie był on własnością parafii ewangelickiej a wsi Stawki, tzn. komunalny. Powstał w 1912 r. Mimo to nie cieszył się popularnością mieszkańców, którzy woleli grzebać swoich ewangelików na Łącznej a katolików na katolickim cmentarzu starym na Podgórzu. W tym miejscu najprawdopodobniej grzebano osoby biedniejsze, przypadkowe, bezdomne, więźniów itp. aczkolwiek na pewno też były pochówki „normalnych” ludzi. Jeszcze w 2004 r. stało tu kilka nagrobków choć większość to były mogiły ziemne. Podczas rozbudowy osiedla nagrobki w tajemniczych okolicznościach zniknęły a teren został splantowany. Wiem, że przez jego teren nie przechodzą żadne rury. Niektórzy mieszkańcy nie wiedzieli, że mieszkają obok cmentarza a niektórzy bardzo byli z tego powodu niezadowoleni do tego stopnia, że rozjeżdżali teren autami lub robili sobie na jego obszarze parking. Ekshumacji nigdy nie przeprowadzono. 

W 2015 r. na wniosek naszego stowarzyszenia Lapidaria oraz Stowarzyszenia Stawki ówczesny Wydział Środowiska i Zieleni Miasta Toruń (wicedyrektor Kozłowski) postanowił teren otoczyć głazami tak aby nie było możliwe wjeżdżanie i parkowanie tam aut oraz postawił głaz z tabliczką pamiątkową. Dodam, że tych głazów trzeba było z czasem dołożyć gdyż pomysłowi mieszkańcy potrafili je przesunąć by sobie parkować tam auto lub skracać drogę do posesji. Cmentarz zajmuje około 0,25 ha.”

Następnie grupa weszła do lasu i skierowała się drogą leśną w kierunku linii kolejowej, przemaszerowała skrajem poligonu wojskowego do zabudowań Leśnictwa Rudak (podlegające Nadleśnictwu Gniewkowo). Dalej skierowaliśmy się oblodzoną drogą w stronę Czerniewic.
Po minięciu stacji kolejowej PKP Czerniewice, przekroczyliśmy ulicę Łódzką i dotarliśmy lasem do Osiedla Solanki gdzie na pętli MZK pod wiatami zrobiliśmy kolejny odpoczynek. 

• Czerniewice zlokalizowane są w południowej części miasta Torunia. W średniowieczu był to majątek rycerski, potem szlachecki. W 1667 r. jego właścicielem został Mikołaj Tulibowski, a w 1738 r. należał do Augusta Gąsiorowskiego, a następnie przeszedł do Klemensa Łempickiego. Od 1874 r. majątek Czerniewice należał do rodziny Modrzejewskich. Po wojnie w 1946 r. istniał tu folwark miejski, włączony w 1955 r. do miasta Torunia. Na terenie Czerniewic dominuje zabudowa jednorodzinna, wyjątkiem jest Osiedle Solanki w północnej części dzielnicy.

- Po odpoczynku grupa wyruszyła szlakiem czerwonym, zalesionym skrajem pradoliny Wisły w kierunku Rudaka. Poruszaliśmy się powoli bo na drodze był zlodowacony śnieg utrudniający marsz.

• Rudak zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części miasta Torunia, od północy i wschodu graniczy z rzeką Wisłą. Pierwsze wzmianki źródłowe o Rudaku pochodzą z 1340 r., w 1603 r. osada zostaje zasiedlona przez Olendrów wyznania mennonickiego, później napłynęli koloniści niemieccy wyznania luterańskiego. W XIX i pocz. XX w. z uwagi na rozbudowę Twierdzy Toruń ulokowano tu kilka dział obronnych i kompleks koszar, od 2. poł. XIX w. działała tu także cegielnia rodziny Wiebusch. W 1885 r. na 785 mieszkańców wsi 620 było protestantami.

- Grupa zatrzymała się przy cmentarzu ewangelickim, powstał on na początku XVII w. i służył osadnikom olęderskim, którzy przybyli na lewobrzeżną część Torunia w 1603 r. W latach 1904-1945 cmentarz ten należał do ewangelików. Po 1945 r. popadł w zapomnienie, a później zamierzano go nawet zlikwidować, do realizacji zamiaru jednak nie doszło. W 2013 r. cmentarz został uporządkowany przez toruńskie stowarzyszenia: „Nasz Podgórz” oraz „Tak Trzeba”.

Po odczytaniu informacji i wspólnej fotce uczestnicy wyruszyli na ostatni odcinek dzisiejszej wędrówki (oglądając po drodze słup graniczny Twierdzy Toruń), obchodząc Fort Kolejowy oraz przechodząc obok jednostki wojskowej ulicą Podgórską dotarli do mety wycieczki.

 

                                                                              Opracował: Tadeusz Perlik.