- Uczestnicy WR spotkali się przed Mostem Kolejowym przy Dworcu PKP Toruń-Miasto. Pogoda niezbyt dzisiaj dopisała, a z nieba na dodatek prószy niby to śnieg niby mży deszcz.

- Po powitaniu uczestników WR, prowadzący wycieczkę Kol. Tadeusz przekazał informacje o znajdujących się tu obiektach Twierdzy Toruń: moście kolejowym i budynku miejskiego dworca.

   Most Kolejowy im. Ernesta Malinowskiego

       Powstał w latach 1870-73 jako nowy ważny element twierdzy. Był to most drogowo-kolejowy przez Wisłę (obecnie kolejowy). Na przyczółkach umieszczono wieże ozdobione rzeźbami i płaskorzeźbami (figurami mistrzów krzyżackich: wielkiego Hermana von Salza i krajowego Hermana Balka oraz władców Niemiec: cesarza Wilhelma I i króla Fryderyka II). W wieżach znajdowały się komory minowe do założenia ładunków wybuchowych oraz posterunki dla wartowników. Wjazdu na most od strony miasta i na Kępę Bazarową broniły dwie pary blokhauzów. Po odzyskaniu niepodległości usunięto z niego elementy kojarzące się z prusakami.   Most kolejowy został wysadzony we wrześniu 1939 r., odbudowany w 1940 r. i zniszczony przez Niemców w 1945 r. Powojenna odbudowa zakończyła się w 1948 r. Most ma długość 977 m.

Dworzec Toruń Miasto – Budynek dworca zbudowano w stylu neogotyckim równocześnie z mostem kolejowym przez Wisłę w 1873 r. (przy którym jest położony) i linią kolejową do Olsztyna. Obecny budynek dworcowy powstał jednak w 1889 r. Ze względu na ograniczenia przestrzenne w rejonie fortecznym, gdzie się znajduje, jest to dworzec niewielki, jedynie osobowy (dlatego właśnie w pobliżu śródmieścia nie ma głównego dworca, jak to jest w innych miastach). 18 stycznia 1920 r. Dworzec stał się miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do wyzwolonego Torunia.
W 1938 r., z okazji wizyty marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, został przebudowany i otynkowany dla nadania mu bardziej „polskiego charakteru” przez co nie pasuje do sąsiadujących budynków (można powiedzieć że w porównaniu do poprzedniego jest brzydki).

- Następnie grupa udała się ulicą Lubicką na Górę św. Jakuba.

Ulica powstała w latach 1929-34, połączono wtedy Przedmieście Jakubskie z centrum poprzez ulicę Traugutta. Opracowany ówcześnie plan zagospodarowania przestrzennego wyznaczył dzielnicy funkcję przemysłową.

Góra św. Jakuba – Wcześniej (w XIII-XIV w.) nazywana była Górą Biskupią (mons episcopi) lub Górą Winnica. Pierwotnie było to spore wzniesienie ciągnące się wzdłuż Wisły na długości ok. 1 km od okolic dzisiejszego dworca Toruń Miasto po Trzeposz. Terasa ta w kierunku południowym i południowo-wschodnim opada dość stromo w kierunku Wisły, tworząc naturalną skarpę o idealnych warunkach do uprawy winorośli. Tutaj właśnie znajdował się najstarszy i największy zespół winnic toruńskich, istniejący od XII do XVII w. Jest to wyższa terasa wiślana, będąca niegdyś najwyższym i najbliższym terenem wokół Torunia (dzisiejszego średniowiecznego centrum), stanowiącego znaczne zagrożenie dla jego bezpieczeństwa obronnego. Była dogodnym do obsadzenia miejscem dla nieprzyjaciela chcącego zaatakować Toruń i użyć ostrzału artyleryjskiego (Góra św. Jakuba została najdotkliwiej dla Torunia wykorzystana przez wrogów w 1703 r. Wtedy to podejmujący oblężenie Torunia Szwedzi wznieśli szaniec wraz z rowami łącznikowymi na Górze i usadowili tu swoją baterię. Było to jedno z kilku miejsc, z których w tymże roku Szwedzi ostrzeliwali Toruń dokonując najbardziej drastycznych zniszczeń zabudowy w całej jego historii oraz zdobywając miasto). Dziś główną, choć niestety bardzo zdewastowaną i zapomnianą atrakcją Góry św. Jakuba jest Fort św. Jakuba z 1833 r. oraz zespół zabudowań służących XIX w. wielkiej Twierdzy Toruń (Festung Thorn).

- W dalszym ciągu grupa przemaszerowała przez Winnicę …..
Winnica to stara, sięgająca średniowiecza część Torunia, położona jest malowniczo pod krawędzią wyższej terasy wiślanej (która u zachodnich krańców Winnicy zwana jest Górą św. Jakuba, a u wschodnich górą Buchta), wzdłuż niższej – zalewowej terasy Wisły.

Położona na zboczu wyższych teras nadwiślańskich jest urokliwą częścią Torunia przywołującą dawny, sięgający średniowiecza klimat osady związanej z uprawą winorośli i później związanej z rybołówstwem i flisactwem. Zachowana stara zabudowa przydaje sielskiego i podmiejskiego nastroju w środku miasta. Uroku dopełniają wspaniałe nadwiślańskie krajobrazy.

….. i doszła do dawnej osady Trzeposz.
Trzeposz (Treposz; Treposch) -  jako niewielka osada w tym miejscu istniała już przed lokacją Torunia w 1232 (lub 1233) r. i związana była z komorą celną na drodze wiślanej, należącą do księcia mazowieckiego Leszka. Historycy rekonstruują jej ówczesną nazwę jako Przypust, Prepus.

Znajdował się tu jeden z młynów działających w dawnym Toruniu. Położony bezpośrednio nad wodami Wisły, pod zboczem wyższej terasy wiślanej, z której wypływał strumień napędzający koła młyńskie. Młyn w Trzeposzu istniał od około poł. XIII w. jako własność Starego Miasta Torunia, a najstarsza pisana informacja o nim pochodzi z 1259 r. Wtedy Rada miasta przekazała młyn Krzyżakom (jako władzy zwierzchniej) w zamian za otrzymane od nich prawo budowy domu kupieckiego - sukiennic. Do dziś istnieje budynek historią sięgający dawnego młyna, który jednak w swojej formie zachował tylko fragmenty gotyckich podziemi, a cała bryła jest rezultatem przekształceń na przełomie XIX i XX w. W 1903 r. przestał definitywnie pełnić swoje pierwotne funkcje stając się budynkiem mieszkalnym i będąc nim do dziś. Wg jednej z najstarszych legend w młynie mieszkała Katarzyna, która Toruń od głodu piernikami uratowała.

- Po obejrzeniu zza ogrodzenia terenu trzeposkiej osady młyńskiej grupa przemaszerowała pod mostem im. gen E. Zawackiej i skierowała się w kierunku Wisły. Po krótkim odpoczynku nad jej brzegiem, w trakcie którego uczciliśmy cukierkami zbliżające się imieniny Basi T. i wspólnej fotce pomaszerowaliśmy powoli ścieżką (było naprawdę ślisko) do Kaszczorka. Z prawej strony mijamy zaniedbane  a nawet częściowo zniszczone „ostrogi rzeczne” wybudowane przez władze pruskie w końcu XIX w. do regulacji Wisły. Doprowadziły one do skierowania głównego nurtu rzeki w taki sposób, by Wisła pogłębiała się środkiem, a piasek osadzał się po bokach. Rzeka uzyskała w ten sposób bieg regularnie kręty o łagodnych krzywiznach oraz stałej szerokości koryta. Po lewej stronie widoczne są niewielkie rozlewiska i zalewy zwanymi w języku staropolskim „buchtami”. Od nich pochodzi nazwa Góry – Buchta której zadrzewiony wierzchołek widzimy w oddaleniu. 

Góra Buchta (wys. 68 m npm i 32 m wys. wzgl.) pod względem militarnym i obronnym miała duże znaczenie. W latach 1887-92 w ramach rozbudowy Twierdzy Toruń zbudowano tu pierwszy w Królestwie Pruskim fort pancerny (pierwotnie, do 1897 r. zwany Buchtafort, obecnie Fort I Twierdzy Toruń) i jedyny tego typu zbudowany na wschodzie państwa, który miał szczególne znaczenie obronne w obliczu istniejącej ok. 10 km na południowy-wschód granicy z Rosją carską.

Najmłodszy i najnowocześniejszy w zespole fortyfikacji Twierdzy Toruń, stał się modelem późniejszych fortów grupowych (tzw. fest) budowanych w twierdzach na zachodniej granicy Niemiec, m.in. w Metz. 

- Po dotarciu nad brzegiem rzeki Drwęcy, na biwakowisku zatrzymaliśmy się na dłuższy odpoczynek. Wypoczęci wyruszyliśmy w dalszą wędrówkę, przechodzimy nowym mostem nad Drwęcą, wchodzimy do Złotorii w której obejrzeliśmy miejsca upamiętniające jej historię:
- Mural: I Pokój Toruński – 1411, autorem muralu jest Cezary Mazurkiewicz, kolor podarowała firma Davos. Mural powstał na ścianie budynku użyczonego od prywatnych właścicieli Anny i Janusa Koroniewskich, przy drodze wjazdowej do Złotorii, tuż za mostem na Drwęcy.

Uroczyste odsłonięcie odbyło się w sobotę 23.10.2021 r. Upamiętnia on I Pokój Toruński, kończący tzw. wielką wojnę z lat 1409-11 między Polską i Litwą a Krzyżakami, został zawarty 1 lutego 1411r.  na Kępie Bazarowej w Toruniu. Przekazanie opieczętowanych dokumentów traktatu nastąpiło w maju 1411 roku w pobliżu zamku w Złotorii nad Drwęcą.

 

- Kościół neogotycki p.w. św. Wojciecha, z barokowym wyposażeniem wnętrza, częściowo pochodzącym z rozebranego kościoła dominikanów w Toruniu.
Początkowo istniał tu murowany kościół gotycki z pocz. XV w., który był kościołem filialnym i w czasach średniowiecznych należał do biskupstwa włocławskiego. W 1807 r., gdy Toruń oblegany był przez wojska napoleońskie kościół rozebrano, a cegły użyto do fortyfikacji francuskiej. Jednak Bartłomiej Murawski w 1825 r. pobudował nowy, drewniany kościół, który kolejny raz został rozebrany w 1904 r. Obecny, ceglany, kościół w stylu neogotyckim powstał w 1906 r.
- Pomnik Flisaka, instalacja ustawiona przy wjeździe do wioski

- Kącik Rybaka, nawiązujący do tradycji rybackich, powstał przy drewnianym moście
- Stary most drewniany – ma on długość 54 m i zbudowany został w 1893 r. Koszt budowy wyniósł 38 tys. marek. Most został wysadzony podczas kampanii wrześniowej przez saperów armii „Pomorze”. Jego odbudowanie nastąpiło w latach 1940-41.

Ostatnia część wędrówki wiodła wzdłuż Drwęcy przez Białe Góry i Lasem Bielawskim na pętlę MZK przy ulicy Olimpijskiej na osiedlu Na Skarpie, gdzie ją zakończyliśmy.

 

                                                                                     Opracowała; Tadeusz Perlik.