30 listopada 2022r. - XX wycieczka piesza z cyklu „60+ z PTTK”.
Naszym celem była wędrówka po znanych i mniej znanych zakątkach przedmieścia Mokre.
Spotkaliśmy się na placu Towarzystwa Miłośników Torunia przy Pomniku Artylerii Polskiej.
Pomnik Artylerii Polskiej - jego historia sięga 1937r. Plany budowy postumentu zostały przerwane wojną. Powrócono do nich w 1946r. Pomnik miał stanąć na dzisiejszym placu Artylerii Polskiej, u zbiegu al. Jana Pawła II, ul. Mickiewicza i Wałów Gen. Sikorskiego. Wbudowano kamień węgielny, zawiązał się komitet budowy pomnika. Mniej więcej w tym okresie na placu ustawiono (tymczasowo) XVIII-wieczne lufy armatnie, które stoją tam do dziś. Okazało się, że budowa pod względem finansowym przypomina worek bez dna i nie uda się tego sfinansować. Zebrane dotąd środki przekazano na budowę osiedla mieszkaniowego Kaszownik. O pomniku przypomniano sobie 27 lat później. W 1979r. ukształtowała się ostatecznie koncepcja pomnika i jego lokalizacja na placu Zwycięstwa. Odsłonięcie nastąpiło w 1980 roku. W 2014 roku zdecydowano o przeniesieniu pomnika w inne miejsce. Wybrano plac ToMiTo. Pomnik Artylerii Polskiej został odsłonięty pod nowym adresem w 2015 roku.
Koleżanka Halina Gwizdalska poprowadziła nas do domu znajdującego się przy ul. Grudziądzkiej 35. Jest to zaniedbany drewniany dom z 1879 roku. Podczas jego budowy Mokre było odrębną miejscowością wiejską, podlegającą ograniczeniom budowlanym Twierdzy Toruń. Domy mogły posiadać konstrukcję łatwą do szybkiej rozbiórki. Na początku XX wieku dom rozbudowano i zyskał on zdobione snycersko ganki i obramienia okien.
Przy ul. Grudziądzkiej 37 zatrzymaliśmy się przy zabytkowej willi z przełomu XIX i XX wieku. Budynek pełnił funkcję mieszkalną do 1939 roku. W czasie II wojny światowej okupant umieścił w niej siedzibę Służby Bezpieczeństwa Rzeszy. Po 1945r. została ona przeznaczona na mieszkania dla naukowców z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Budynek figuruje w ewidencji zabytków.
Wchodzimy w ulicę Dekerta, gdzie pod nr 30 znajduje się willa zbudowana około 1916r. Budynek wpisany do rejestru zabytków. Jest przykładem budownictwa willowego w stylu modernizmu posecesyjnego.
Kolejny zabytkowy budynek na naszej trasie znajduje się przy ul. Grudziądzkiej 53. Dom wraz ogrodem powstał w 1904 roku. Należał wówczas do toruńskiego przedsiębiorcy. Po II wojnie św. obiekt przejął Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, a po 1989 roku wrócił do spadkobierców dawnych właścicieli. Wpisany do rejestru zabytków.
Przy ulicy Podgórnej kol. Halina Gwizdalska przybliżyła nam historię cerkwi św. Mikołaja oraz kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej.
Cerkiew św. Mikołaja - mieści się w drewnianym budynku dawnego kościoła ewangelicko-luterańskiego wybudowanego w 1888 roku. Materiał budowniczy pochodził z elementów rozebranego poprzedniego dworca Toruń Miasto. W XX wieku dobudowano ganek wraz z wieżą. Wewnątrz znajduje się dębowy ikonostas z XIX wieku. Cerkiew jest dziś przykładem sakralnego budownictwa drewnianego w Toruniu.
Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej i św. Jerzego - wzniesiony w latach 1905-1907 w stylu neogotyckim dla ewangelicko-unijnej parafii św. Jerzego. W 1945r. został przejęty przez kościół katolicki, jako filia parafii Chrystusa Króla w Toruniu. Kościół św. Jerzego od 1952r. nosi tytuł Matki Boskiej Zwycięskiej i św. Jerzego. Wewnątrz obecnego kościoła znajduje się tablica nagrobna rodziny Stranskich (pochodząca z kościoła św. Jerzego). Godna uwagi jest również mozaika przedstawiająca głowę Chrystusa Umęczonego wg Durera, wykonana przez Królewskie Warsztaty Artystyczne w Berlinie w początkach XX wieku.
Kolejnym obiektem przy ul. Grudziądzkiej jest dawna Fabryka „Born i Schutze”.
Fabryka Maszyn i Kotłów, Odlewnia Żelaza i Stali „Born i Schutze” została uruchomiona w 1856 roku. Początkowo wykonywano w niej narzędzia i maszyny rolnicze, przestawiając z czasem produkcję na kotły parowe, koparki, lokomobile i odlewy żeliwne. W czasie II wojny światowej przy realizacji zamówień na bomby, granaty, łodzie desantowe i części do min morskich zatrudniano w fabryce ok. 900 osób. Po 1945r. zakład został upaństwowiony i funkcjonował przez dłuższy czas pod nazwą Fabryka Maszyn Budowlanych BUMATOR. W 1997r. kompleks zabudowań fabrycznych wpisano do rejestru zabytków.
Następnie ruszyliśmy spacerkiem ulicą Kościuszki. Kol. Halina Gwizdalska opowiedziała nam różne ciekawostki o mijanych budynkach.
Ulica Tadeusza Kościuszki - kiedyś jedna z głównych arterii Mokrego, dziś jest ulicą bardzo zróżnicowaną, oddającą klimat Torunia XIX wieku, 20-lecia międzywojennego, PRL-u i czasów obecnych.
- kamienica z numerem 3 przed II wojną światową mieściła się Polska Agencja Telegraficzna;
- kamienica nr 5 została wzniesiona w 1908 roku, drewniany wykusz;
- kamienica nr 9 - w latach 1949-1985 mieściła się w niej filia nr 2 Książnicy Kopernikańskiej, posiada cechy neogotyku;
- dom nr 19 - otynkowany z muru pruskiego, dawna apteka.
Przy ulicy Batorego 5 znajduje się zabytkowa willa Krauzego. Budynek powstał w 1903r. i pierwotnie należał do rodziny Krauze. Po II wojnie światowej obiekt przejął ZGM. W 1981 roku budynek wpisano do rejestru zabytków. W latach 2006-2009 obiekt był siedzibą konsulatu Litwy.
Wzdłuż Strugi Toruńskiej doszliśmy do Kaszownika i tam zakończyliśmy naszą wycieczkę.
Następna wyprawa 7 grudnia 2022r. Spotykamy się o godz. 9.50 przy Dworcu Wschodnim PKP. Nasz cel to Struga Toruńska.
Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej PTTK
Teresa Karasiewicz.
ZAPRASZAMY !!!
Relację przygotowała:
Teresa Karasiewicz - przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej OM PTTK