31 maja  2023r. - XLIII  Wycieczka piesza z cyklu „60+z PTTK”

       

         „Historia wodociągów toruńskich” to temat kolejnej, już 43 wycieczki pieszo-krajoznawczej z cyklu 60+ z PTTK, zorganizowanej przez Komisję Turystyki Pieszej Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu.  

            Z miejsca zbiórki (przystanek tramwajowy Od Nowa) ruszyliśmy w kierunku dawnej stacji pomp Nowe Bielany. Obecnie Kopernikański Ośrodek Integracji przy Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Pierwszego dnia wiosny otwarto tam Ogród Jadalny. Pani Małgorzata Błaszczak z Ośrodka Integracji opowiedziała nam o założeniach takiego ogrodu. Jest to miejsce spotkań dla wszystkich. Można tu uprawiać warzywa, owoce i kwiaty, obserwować  naturę, poszerzać wiedzę w zakresie ogrodnictwa, permakultury, agroekologii, ekologii i racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi. Świetny pomysł!!!

            Natomiast Teresa Karasiewicz, prowadząca dzisiejszą wycieczkę, zapoznała nas z etapami rozwoju wodociągów toruńskich.

Dla rozwijającego się Torunia zasadniczym problemem było zaopatrzenie w wodę. W okresie najwcześniejszym wodę czerpano z Wisły i miejskich fos zasilanych Strugą Toruńską. Korzystano też ze studni kopanych, których relikty zachowały się przy ulicach św. Ducha, Kopernika i Rabiańskiej. Z czasem wodę dla miasta pozyskiwano również z przedmieść Chełmińskiego i Mokrego.

            Już od XIV wieku rozbudowywano sieć wodociągową. Kanały przewodzące były układane z osiowo wydrążonych pni drzew bądź  zbite z czterech bali. Na ich szczątki natrafiono przy ulicach Żeglarskiej i Grudziądzkiej, a większy fragment odkopano w rejonie ul. św. Andrzeja Boboli. Wodę rozprowadzano nie tylko na potrzeby indywidualne mieszkańców, ale też dla celów publicznych (np. łaźnia miejska) i przemysłowych (rzeźnik, garbarnie, farbiarnie).

            Unowocześnianie wodociągów (wymiana rur drewnianych na żelazne – 1826r.) oraz sukcesywne zakładanie sieci kanalizacyjnej odpływowej prowadzono w XIX wieku. Natomiast pierwsze nowoczesne ujęcia i stacje pomp powstały w Toruniu w samym końcu XIX wieku.

Rozbudowa pięciu istniejących ujęć: Stare Bielany, Nowe Bielany, Podgórz, Mała Nieszawka i Drwęca, przebiegała w trzech etapach:

·       I etap w latach 1893-1954.

Wybudowano kompleks Stare Bielany (1893r.), na który składają się stacja pomp oraz ujęcia Barbarka i Fort Chodkiewicza, a następnie Nowe Bielany (1916r.) z własną stacją pomp. Pobierano tam wodę z systemu studni o głębokości 12-15 metrów. Ponadto wieś Mokre okresowo korzystała z niezależnego ujęcia ze stacją pomp przy ul. Pod Dębową Górą, wybudowanego w latach 1900-1905. Lewobrzeżny Podgórz zaopatrywany był również z własnego ujęcia i stacji pomp wybudowanych w 1904 roku koło gazowni przy ul. Poznańskiej.

·       II etap w latach 1954-1977.

Założono, a następnie rozbudowano ujęcie Mała Nieszawka, bazując na 24 studniach o głębokości od 18 do 32 metrów.

·       III etap po 1977 roku.

Uruchomiono w 1978r. ujęcie i stację uzdatniania wody na Drwęcy. W połowie lat osiemdziesiątych Czerniewice otrzymały ujęcie wód głębinowych. Najnowsze inwestycje to automatyczna stacja uzdatniania wody Wrzosy II przy ul. Polnej (1995r.) i miejska oczyszczalnia ścieków na Bydgoskim Przedmieściu (1998r.).

INFORMACJE PRZYGOTOWANE W OPARCIU O POZYCJĘ KSIĄŻKOWĄ:

- Historia Torunia t. I – pod redakcją Mariana Biskupa

 

            Duktem leśnym ruszyliśmy w kierunku ul. Grunwaldzkiej i dalej do stacji pomp Stare Bielany przy ul. św. Józefa. Toruńskie Wodociągi otworzyły tam Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej. Po „Wystawie techniki wodociągowej i  kanalizacji” oprowadzali nas pani Katarzyna Kowalska i pan Rafał Lisewski. Dowiedzieliśmy się „Skąd ta woda i dlaczego jest czysta?”, „Co w rurach piszczy?”, następnie został poruszony „Kłopotliwy temat nieczystości” i wyjaśniono nam „Gdzie trafiają miejskie ścieki”. A  wreszcie zabrano nas w sentymentalną podróż do okresu młodości, czyli „Czasy  się zmieniają, a woda płynie dalej…”. Na zakończenie zaproszono nas do obejrzenia filmu o historii stacji „Stare Bielany”. Zobaczyliśmy zabytkowe instalacje wodociągowe, pompy ręczne i elektryczne, stare wodomierze, sprzęt ratowniczy, typowe wyposażenie biura sprzed czasów komputerów i telefonów. Obejrzeliśmy również wystawę prac plastycznych dzieci i młodzieży pt. „Woda – życie i żywioł”.

            Pani Katarzyna zaprowadziła nas również do Lapidarium Elsnerów- miejsca spoczynku Rodziny Elsnerów zmarłych w latach 1803-1873.

Cmentarz ewangelicki rodowy rodziny Elsner - dedykowany wyłącznie członkom rodziny Elsner zmarłym w latach 1803-1873.

Cmentarz bielański powstał w 1811r. na skutek likwidacji kościoła św. Jerzego i otaczającego go cmentarza. Ród Elsnerów, dzierżawiący wówczas folwark Bielany, postanowił przenieść groby członków rodziny na teren nieodległego od majątku lasku. Założono go jako prywatny cmentarz rodowy, nad którym opiekę mieli roztaczać kolejni dzierżawcy Bielan. Choć cały obszar lasku zarezerwowany był na cmentarz, pochówków dokonywano tylko w niewielkiej kwaterze oddzielonej od pozostałej części parku ceglanym murem. Pochowano łącznie 26 osób. Ostatniego pochówku dokonano w 1873r. Gdy w 1894r. ukończono budowę wodociągów miejskich, lasek z cmentarzem Elsnerów włączono w ich skład i ogrodzono tworząc park. W latach 90. XX w. dokonano uprzątnięcia kwatery rodowej zamieniając teren cmentarza w lapidarium.

            Po opuszczeniu terenu wodociągów zakończyliśmy 43 wycieczkę 60+ z PTTK. Chętne osoby ruszyły dalej, przez Góry Zajęcze do ul. Kraszewskiego. Tym sposobem przeszliśmy 5 kilometrów.

Następna wyprawa 7 czerwca 2023 roku. Spotykamy się o godz. 10.00 przy ul. św. Józefa, przystanek autobusowy Szpital Bielany (od strony szpitala).

Długość trasy pieszej ok. 5-6 km.

Temat przewodni to „Lotnictwo toruńskie”.

Dojazd autobusami nr 11, 26, 34, 40.

 

Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej PTTK

Teresa Karasiewicz

ZAPRASZAMY!!!

Relację przygotowała:

Teresa Karasiewicz - przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej OM PTTK