28 czerwca  2023r. - XLVII  Wycieczka piesza z cyklu „60+z PTTK”.       

         „Krajobraz minionego stulecia” to temat 47 wycieczki pieszo-krajoznawczej z cyklu 60+ z PTTK, zorganizowanej przez Komisję Turystyki Pieszej Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu.

            Spotkaliśmy się przy ul. Pawiej. „Krajobraz minionego stulecia” to ścieżka wytyczona przez Szkołę Leśną w Barbarce. Obejmuje interesujące pod względem historycznym i przyrodniczym miejsca pomiędzy Barbarką, Fortem VII i Miejscem Pamięci Narodowej. Maszerując fragmentem ścieżki poznaliśmy historię ostatniego stulecia okolic Barbarki oraz pomniki przyrody ożywionej.

Barbarka jest miejscem o bogatej historii związanej z kultem św. Barbary, sięgającym XIII w. Według legendy przy jednym ze źródełek ukazała się pustelnikowi św. Barbara. W związku z tą historią rozpoczęły się pielgrzymki do cudownego źródła. Wzniesiono wtedy pierwszą kaplicę. W okresie średniowiecza kult św. Barbary był żywy i Barbarka stała się celem pielgrzymek. W 1521 r. przybył tutaj sam król Zygmunt Stary wraz z dworem.

Obecnie na terenie Osady znajduje się kaplica św. Barbary wybudowana metodą szachulcową, ufundowana w 1842 r. przez Heinricha Tilka. Grób rodziny Tilków możemy obejrzeć na cmentarzu obok kaplicy. Na obrzeżach osady znajduje się miejsce, gdzie dawniej biło święte źródełko, a obok stała drewniana figura św. Barbary. Obecnie jest tam sztuczna grota, a w niej figurka świętej wg przedwojennego wzoru, dawne źródło przykryte jest żarnem młyńskim z nieistniejącego już młyna w Barbarce.

            Po wykonaniu pamiątkowego zdjęcia ruszyliśmy dale,j duktem leśnym w kierunku Barbarki. Przy drodze rosną sosny zwyczajne „Trzy Zorze” – pomnik przyrody ożywionej – ustanowione w 2018 roku (Uchwała Rady Miasta Torunia).

Wymiary drzew:

- 1 drzewo – wysokość 18 m, obwód – 320 cm,

- 2 drzewo - wysokość 18 m, obwód -195 cm,

- 3 drzewo - wysokość 17 m, obwód - 210 cm.

            Kilkaset metrów od pętli autobusowej na Wrzosach, na skrzyżowaniu dróg stoi pomnik „Dzieci Polskie Matce Polski” w formie przydrożnej kapliczki. Uczniowie toruńskich szkół powszechnych zebrali pieniądze na dzieło wykute przez samego Ignacego Zelka. 25 maja 1933 roku dokonano odsłonięcia i poświęcenia pomnika, o czym tego dnia donosiło „Słowo pomorskie”.

 

„Dziatwo toruńskich szkół powszechnych w dniu „Święta Matki”. Staraniem Grupy Społecznej nauczycieli szkół powszechnych i wydziałowych m. Torunia odbędzie się we czwartek 25 bm. uroczystość poświęcenia pomnika w Barbarce, przedstawiającego Matkę Boską z Dzieciątkiem na ręku, ufundowanego w dowód hołdu przez dziatwę szkół toruńskich przy wydatnem poparciu starosty powiatowego p. Rogowskiego.

Dzieci zbiorą się o godz. 8 w szkołach, skąd różnemi drogami ruszą w kierunku Barbarek, gdzie o godz. 10 ks. prob. dr. Jank dokona poświęcenia pomnika. Po tej uroczystości odprawiona będzie w Barbarce Msza święta, podczas której dzieci śpiewać będą pieśni ku czci Matki Najświętszej. Po nabożeństwie i odpoczynku nastąpią śpiewy, deklamacje, korowody etc.

Oby dzień ten wrył się jak najgłębiej w dusze dziecięce, a postawiony pomnik będzie symbolem miłości i czci dla Matki”

                                                                                         „Słowo pomorskie” 25.05.1933 r.

 

 Na uroczystości 25 maja zebrali się przede wszystkim uczniowie szkół miejskich, którzy wzięli udział we mszy i części artystycznej. Aż do wybuchu wojny, co roku w Dniu Matki, pod pomnikiem odprawiano uroczyste nabożeństwa z udziałem dzieci. W 1939 r. naziści rozkazali mieszkańcom Wrzosów zburzyć pomnik. Ci jednak postanowili ocalić jego najważniejszą część, czyli płaskorzeźbę przedstawiającą Matkę Boską z Dzieciątkiem. Zabezpieczyli ją i dobrze ukryli przed okupantem, a fundament – zgodnie z poleceniem – rozebrali.

Dzieło Zelka przetrwało wojenną. Do odbudowy przystąpiono w 1947 r. – to właśnie wtedy zawiązał się Komitet Odbudowy Pomnika. Podobnie jak w międzywojniu i tym razem nieoceniona okazała się pomoc uczniów, którzy wspólnie z mieszkańcami Wrzosów zebrali niezbędne środki i odbudowano monument wykorzystując pozostałości pierwotnego fundamentu. 8 czerwca 1947 r. proboszcz parafii pw. św. Antoniego, ks. Wacław Grabowski poświęcił zrekonstruowany pomnik i reaktywował przedwojenną tradycję nabożeństw odprawianych 26 maja. 

            Po drugiej stronie drogi rośnie pomnik przyrody ożywionej dąb szypułkowy – ustanowiony w 1998 roku (Rozporządzenie Wojewody Toruńskiego)

Wymiary drzewa - dąb szypułkowy – wysokość – 25 m, obwód – 430 cm.

            Po dotarciu do miejsca odpoczynku przy Leśnictwie Wrzosy zaplanowaliśmy wycieczkę związaną z pierwszą rocznicą cyklu „60+ z PTTK” oraz 60-tą wycieczką z kolei.

            Ścieżką „Krajobraz minionego stulecia” oraz zielonym szlakiem turystycznym „Szlak Martyrologii i Męczeństwa” doszliśmy do tajemniczego, sześciometrowego kamiennego monumentu. Wokół tego miejsca narosły różne legendy. Krążyły opinie, że powstał ku chwale jeńców francuskich wznoszących Twierdzę Toruń. Mówiono, iż upamiętnia katastrofę lotniczą, w której zginął pilot. Jaka jest prawda o pomniku Steine Rühmen - „kamienie głoszą chwałę”?

Według prof. dr hab. Magdaleny Niedzielskiej z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w 1915 roku w Toruniu postawiono trzy pomniki, których powstanie było bezpośrednio związane z wydarzeniami I wojny światowej. Jedynym, który się zachował, jest właśnie tajemniczy, leśny obelisk. Jego odsłonięcie, w towarzystwie orkiestry wojskowej i burmistrza Stachowitza, nastąpiło w 1915 roku.

 

„Liczący prawie 6 metrów monument o przekroju około metra, wykonany z kamieni polnych, stanął w 1915 roku. Górną część stanowił liczący 2,25 m wysokości cementowy bęben, wykonany w toruńskiej wytwórni Irmera, transportowany na miejsce, wobec braku koni, przez 25 robotników. To na nim właśnie znalazł się ów intrygujący napis: STEINE RUEHMEN; 50-centymetrowe litery zaczynały się i kończyły wizerunkiem Krzyża Żelaznego i były pokryte żółtą farbą. Pomnik ten uzupełniony został murkami tworzącymi otwarty czworobok, a na ich obu końcach umieszczone zostały dwie misy – znicze na ogień", czytamy w artykule prof. Niedzielskiej (w Roczniku Toruńskim).

Monument był wyrazem hołdu dla żołnierzy armii niemieckiej, którzy w 1914 roku rozgromili rosyjskie wojska w bitwie pod Tannenbergiem (Stębark). Tym samym, Toruń jako miasto-twierdza, nie był bezpośrednio zagrożony, leżąc w pewnej odległości od linii frontu wschodniego. Inicjatorem powstania pomnika był generał von Ditfurth - zastępca komendanta Twierdzy Toruń. Zaprojektował go żołnierz rezerwy. Budowniczymi byli kamieniarze i murarze pochodzący z Berlina. Żołnierze pułku pozostawili swoje imiona na przytwierdzonych tabliczkach.

Źródło informacji: artykuł „Nieznane wojenne pomniki Torunia z roku 1915” Magdaleny Niedzielskiej (Rocznik Toruński).

Zakończenie 47 wycieczki 60 + z PTTK nastąpiło przy pętli MZK Uniwersytet. Niektórzy pomaszerowali do Szosy Chełmińskiej. Przeszliśmy 6 kilometrów.

 

Następna wyprawa 5 lipca 2023 roku. Spotykamy się o godz. 10.00 – przy Centrum Handlowym Plaza, przy ul. Broniewskiego. Długość trasy pieszej ok. 5 km.

Temat przewodni to „Parki kultury i rekreacji”.

 

Wycieczkę poprowadzi Teresa Karasiewicz, przodownik turystyki pieszej PTTK.

 

ZAPRASZAMY!!!

                                               Relację przygotowała:

Teresa Karasiewicz - przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej OM PTTK