-
Autobusem MZK uczestnicy dotarli na Podgórz w okolice
tzw. Starego Cmentarza. Po przywitaniu przybyłych grupa
udała się na zwiedzanie tej dzielnicy – prowadzącą Hanię
Czech wspomagał rodowity „Podgórzak” – Tadeusz Perlik.
Podgórz – pierwsza źródłowa wzmianka o Podgórzu
pochodzi z 1555 r. Osada była częściowo kontynuacją
narosłego wokół zamku Dybów osadnictwa, tzw.
Dybowa-Nieszawy. Wskutek interwencji Torunia, zamek
przenoszono dwukrotnie (w 1460 r. w górę rzeki i w 1555
r.).
7 listopada 1611 r. król Zygmunt III Waza nadał
Podgórzowi prawa miejskie. Ani potop szwedzki, ani
wybuch wojny północnej w 1700 r. nie wyrządziły miastu
tylu szkód, ilu doznało ono podczas zakończonej klęską
kampanii moskiewskiej Napoleona. Wycofujący się Francuzi
chcąc opóźnić pochód Rosjan, fortyfikowali miasta będące
w ich rękach. Dlatego marszałek Ludwik Davout, dla
polepszenia widoczności z Torunia i ostrzału
artyleryjskiego, kazał 21.01.1813 r. zniszczyć Podgórz.
Wtedy to spłonął drewniany kościół św. Anny i 74 domy.
Ocalała jedynie świątynia i klasztor. Od tego momentu
kościół zaczął pełnić rolę parafialnego. Nie mogąc
podnieść się z upadku, Podgórz stracił po 1815 r. prawa
miejskie. Na domiar złego w 1832 r. Prusacy zlikwidowali
klasztor i urządzili w nim szkołę, co całkowicie
zdegradowało ten ośrodek, który w letargu czekał na
lepsze czasy. 17.04.1878 r. przyłączono do niego
Kluczyki, ale to nie podniosło jego rangi. Dopiero dzień
18.01.1920 r. wpłynął całkowicie na zmianę losów
Podgórza. Wtedy to o godz. 16 przez tę osadę, jako
pierwszą dzielnicę dzisiejszego Torunia, zaczęło
wkraczać Wojsko Polskie. Podgórz, liczący wtedy 2,8 tys.
mieszkańców, natychmiast zaczął się odradzać. Już
29.12.1924 r. odzyskał prawa miejskie, a tempo jego
urbanizacji znacznie wzrosło. W 1934 r. osada została
połączona z Toruniem linią tramwajową biegnącą po nowo
wybudowanym moście (linia przetrwała do 1984 r.).
28.05.1934 r. przyłączono do niego Piaski, 13.04.1935 r.
Stawki, a w 1936 r. Nieszawkę i Rudak. Wtedy też zrodził
się pomysł włączenia Podgórza do Torunia. 31 marca 1938
r. był ostatnim dniem niezawisłości Podgórza, bowiem 1
kwietnia był już dzielnicą Torunia. Liczyła ona 6,3 tys.
mieszkańców, miała dwa kina - Sfinks i Apollo, młyn przy
ul. Młynnej (dziś ul. Młyńska), Browar Pomorski przy ul.
Głównej (dziś ul. Poznańska), cegielnię i klinkiernię,
które od 1933 r. były własnością Torunia i rozpoczęły
proces wiązania Podgórza z prawobrzeżem Wisły. Podgórz
miał też 50 sklepów i około 40 zakładów rzemieślniczych.
Dzielnica rozwijała się przede wszystkim jako
usługowo-handlowa, nastawiona na zaspokajanie potrzeb
kilku jednostek wojskowych (poligon) i pracowników kolei
(lokomotywownia i Dworzec Główny). Wielka historia
ponownie zawitała na Podgórz zimą 1945 r., kiedy to gen.
Popow, dowódca radzieckiej 70. armii, jak burza
przeszedł przez dzielnicę, gdyż na rozkaz marszałka
Rokossowskiego miał jak najszybciej dotrzeć do Berlina.
Podgórz najbardziej ucierpiał podczas wyzwalania
Torunia. W gruzach legło 240 budynków, na ogólną liczbę
372 w całym mieście.
- Wycieczkę rozpoczęliśmy od zwiedzenia Starego
Cmentarza z figurą Męki Pańskiej i kaplicą rodziny
Jaugschów, zabudowy centrum – rynku z Ratuszem, zabudowy
ulicy Poznańskiej, zespołu klasztornego franciszkanów z
kościołem śś. Apostołów Piotra i Pawła – Sanktuarium MB
Podgórskiej,
Niepokalanej Królowej Rodzin. Kolejnymi obiektami były:
kamienica i willa Bernarda Jaugscha,
miejsce po browarze z pomnikiem, winnica, tunel tzw.
„Krowi Mostek” po przejściu którego weszliśmy na wał
przeciwpowodziowy którym podeszliśmy do ruin Zamku
Dybów. Po zapoznaniu się z jego historią na plaży nad
Wisłą zasiedliśmy na odpoczynek. Tutaj dzisiejszy
solenizant-Tadeusz poczęstował uczestników cukierkami.
Wypoczęci udaliśmy się w dalszą wędrówkę, weszliśmy na
most drogowy i nim dotarliśmy na Plac Rapackiego. Tutaj
właściwie rozpoczęliśmy drugi etap WR – zwiedzanie
obiektów na Odznakę „Znam Toruń”.
Wykaz obiektów (które obejrzeliśmy w
kolejności zwiedzania):
- Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, Podgórz, ul. Poznańska 49.
- Ruiny zamku królewskiego Dybów, Piaski, ul. Dybowska 10/12.
- Pomnik Samuela Bogumiła Lindego, ul. Juliusza Słowackiego 8.
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, ul. Panny Marii 2.
- Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika, ul. Franciszkańska 9/11.
- Centrum Popularyzacji Kosmosu „Planetarium – Toruń”, ul. Franciszkańska 15/21.
- Teatr im. Wilama Horzycy, pl. Teatralny 1.
- Muzeum Etnograficzne, ul. Wały gen. Władysława Sikorskiego 19.
- Kościół św. Szczepana parafii ewangelicko-augsburskiej,
ul. Wały gen. Wł. Sikorskiego 14.
- Muzeum Twierdzy Toruń, ul. Wały gen. Władysława Sikorskiego 23.
- Kościół św. Katarzyny, pl. św. Katarzyny 14.
- Kościół Świętych Apostołów Jakuba i Filipa, Rynek Nowomiejski 6.
- Teatr Baj Pomorski, ul. Piernikarska 9
- Ruiny zamku krzyżackiego, ul. Przedzamcze 3.
- Dawny młyn zamkowy – Hotel 1231, ul. Przedzamcze 6/8A.
- Brama Mostowa, ul. Mostowa.
- Spichlerz Szwedzki, ul. Mostowa 1.
- Dom Eskenów – Muzeum Historii Torunia, ul. Łazienna 16.
- Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, ul. Żeglarska 16.
- Pałac Dąmbskich, ul. Żeglarska 8.
- Dom Kopernika, ul. Mikołaja Kopernika 15/17.
- Krzywa Wieża, ul. Pod Krzywą Wieżą 1.
- Łuk Cezara, ul. Piekary 37.
- Kościół św. Ducha, ul. Piekary 24.
- Budynek poczty, Rynek Staromiejski 15.
- Dwór Artusa, Rynek Staromiejski 6.
- Ratusz Staromiejski – Muzeum Okręgowe w Toruniu, Rynek Staromiejski 1.
- Pomnik Mikołaja Kopernika, Rynek Staromiejski.
- Kamienica Pod Gwiazdą – Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu,
Rynek Staromiejski 35
- Tablica pamiątkowa Zwi Hirscha Kalischera, ul. Szeroka 46.
- Muzeum Toruńskiego Piernika, ul. Strumykowa 4.
Opracował: Tadeusz Perlik.