31 stycznia 2024r.  - LXXVI wycieczka piesza z cyklu „60 + z PTTK”.  

 

Tematyką 76 wycieczki pieszo-krajoznawczej z cyklu „60+ z PTTK” były „mówiące” kamienice Torunia. Na miejscu zbiórki prowadząca Teresa Karasiewicz, przodownik TP, społeczna działaczka OM PTTK w Toruniu, przedstawiła tematykę kolejnej wycieczki oraz trasę dzisiejszego wędrowania.

                   

Szlak „mówiących” kamienic cz. 2.

                    Stare napisy i szyldy na kamienicach toruńskich opowiadają historie budynków i ludzi, którzy kiedyś w nich mieszkali czy pracowali. Toruńskie szyldy i reklamy były wielokrotnie skuwane, zatynkowywane czy zamalowywane. Do ich znikania przyczyniało się również nieremontowanie kamienic od dziesiątków lat bądź ich wyburzanie.

 

Historia gmachu dworca kolejowego Toruń Wschodni.

W 1868 roku rozpoczęto prace przy budowie linii kolei żelaznej toruńsko – wystruckiej. Dworzec kolejowy planowano zbudować na Mokrem (w okolicy młyna Drewitza), a linia kolejowa miała prowadzić w kierunku Kowalewa. W sierpniu 1871 rozpoczęto prace przy budowie tymczasowego dworca kolejowego w bliskości Dużego Mokrego. 20 listopada 1871 roku wyruszył pociąg z Mokrego na linii kolei toruńsko-wystruckiej i w niecałą godzinę dotarł do Jabłonowa. We wrześniu 1871 roku planowano połączyć dworzec nowej kolei na Mokrem z szosą lubicką, zamierzano do niego jechać przez Bramę Jakubską. Około roku 1881 powstał nowy dworzec kolejowy na Mokrem, w rejonie ul. Dworcowej. W lipcu 1881 roku zaplanowano budowę szosy na Mokrem,  która połączy nowy dworzec kolejowy na Mokrem z szosą toruńsko – łysomicką. Projekt ten zrealizowano pod koniec roku. Linię kolei nadwiślańskiej, pomiędzy Toruniem, a Chełmżą, otwarto w połowie 1882 roku. Linia ta o długości 22 km, w Toruniu połączyła wszystkie inne dochodzące do miasta. Pomiędzy miastami przystanki kolejowe znalazły się: w Toruniu przy moście, pod Mokrem oraz w Ostaszewie.

 Na dworcu kolejowym na Mokrem pod koniec 1895 roku zbudowano wielki magazyn w celu przechowania cukru. Cukier do Torunia zwożono z cukrowni kujawskich, a dalej transportowany berlinkami do Gdańska. Na początku XX wieku na  Mokrem przy dworcu kolejowym istniał hotel "Zur Ostbahn".

5 września 1901 roku na dworcu kolejowym na Mokrem doszło do wypadku. Parowóz, który wcześniej zaprowadził pociąg towarowy do Chełmży, powrócił i zderzył się z lokomotywą przestawiającą wagony. Jeden i drugi parowóz zostały mocno uszkodzone. Na szczęście nie było ofiar w ludziach. 

W prasie po otwarciu kolei nadwiślańskiej Toruń - Malbork w 1896 roku pojawiły się głosy, że dworzec kolejowy na Mokrem jest zbyt ciasny. W lutym 1901 roku geometra kolejowy wytyczył przebieg nowej linii kolejowej od dworca kolejowego na Mokrem, na wskroś przez całą Katarzynkę, aż do końca lasu papowskiego, do linii kolejowej toruńsko - wystruckiej. Ta ostatnia miała pójść nie na mały dworzec, tylko przez dworzec Mokre, i tam zostawiać wagony frachtowe. Zaś linia kolei wystruckiej od lasu papowskiego została przeznaczona dla mającej się budować w przyszłości kolei lubickiej.

W październiku 1903 informowano, że dworzec centralny pobudowany zostanie na Mokrem. W tym celu zakupiono około 100 morgów obszaru, na którym zostanie pobudowany gmach dworca.  W końcu 1906 roku rozpoczęto jego budowę, lecz prace przy nim były prowadzone mozolnie, ponieważ zatrudniani robotnicy szybko ją porzucali, dla lepiej płatnej, przy budowie Portu Drzewnego. Prasa informowała, że dworzec będzie przekazany do użytku w maju 1909 roku, jednak ostatecznie otwarty został 10 sierpnia 1909 roku.

 

Źródło informacji: Henryk Miłoszewski, strona internetowa OM PTTK w Toruniu.

 

Kościuszki 92 – Restauracja.

                    Na gzymsie znajdują się napisy i ich ślady informujące o tym, że kiedyś mieściła się tu restauracja oraz siedziba Spółdzielni Kolejarzy. Była to gospoda „Zum Reichsadler” (Pod Orłem Rzeszy). Gospoda działała do I wojny światowej. Między 1919 a 1932 rokiem właścicielką była Anna Krampitz. W latach 30. XX wieku był tu też magiel i sklep spożywczy prowadzony przez Klarę Barwicką. W latach 90. mieścił się tam sklep metalowy.

 

Dworcowa – Toruński młyn parowy.

Napis odkuł się wraz z tynkiem podczas prac adaptacyjnych w 2018 roku. W 1881 roku Gustaw Gerson kupił działkę i zbudował pierwsze spichlerze oraz młyn. Był to jeden z czterech największych młynów parowych na Pomorzu. Pierwszą mąkę zmielono tu w 1887 roku. Po I wojnie światowej młyn zakupił Leopold Rychter, pochodzący z Warszawy.

 

Podgórna 56/Wiązowa 5 – Pantoffelfabrik von Otto Paetsch.

                    Budynek, w którym działała piekarnia Ewy Żak powstał pod koniec XIX wieku. W 1908 roku na liście jego lokatorów znajdował się urzędnik kolejowy Messerschmitt, w 1912 mieszkał tu aspirant skarbowy von Wygnanowski, zaś w roku 1919 szewc von Czerniewicz.

                    Napis pochodzi z okresu 1912-1919, gdy mieszkał tu i produkował filcowe kapcie (laczki), a potem buty (zapewne walonki) Otto Paetsch.

 

Podgórna 22/Piaskowa 17 – Literowe puzzle.

                    Na budynku widać napis trudny do odczytania. W księdze adresowej z 1932 roku zapisano „Skład kolonialny”. Wymienia się tu również blacharza Artura Beygera, właściciela kolonialki Portaszewskiego oraz dwóch kupców Szydłowskich.

 

Wysoka 11 – Bauglaserei.

                    Na odnowionej fasadzie kamienicy pozostał niewielki fragment tynku  z niemieckim szyldem zakładu szklarskiego. Przed 1904 rokiem zakład w tym miejscu otworzył Paweł Retmański, który angażował się w sprawy polskie.

 

Strumykowa 9 – Berliner i Champagner Weisse.

                    Kamienica zbudowana w latach 1886-1887 jest jedną z najciekawszych XIX-wiecznych zabytków toruńskiej starówki. Tuż za bramą znajdują się piękne malowidła. Na zewnątrz na tynku po lewej stronie wejścia znajdują się trzy litery LSR, skrót od niemieckiego Luftschutzraum. Podczas II wojny światowej Niemcy oznaczali tak wejścia do schronów przeciwlotniczych – tutaj była to piwnica.

 

Podmurna 71 – Meble.

                    Mieściła się tu stolarnia, w której w drugiej połowie lat 20. I w latach 30., stolarz Leon Piotrowski wykonywał nowoczesne meble różnego rodzaju. Polecał też swoje urządzenia składowe (sklepowe), restauracyjne i biurowe. Wykonywał je solidnie i tanio.

 

Podmurna 23 - Bäckerei E.Marquardt.

                    Mistrz piekarski E. Marquardt był właścicielem tego budynku w 1892 roku. Szyld ma zatem długą historię.

 

Łazienna 14 – Zakład kąpielowy.

 

                    Budynek zdobi kilka ciekawych napisów, zarówno niemieckich, jak i polskich. Zakłady kąpielowe rozpoczęły tu działalność w 1877 roku, zainicjowaną przez Louisa Lewina. Wyposażony w wanny i prysznice przybytek oferował masaże, łaźnię rzymską, borowinową, a nawet elektryczną. Były to kąpiele światłem, czyli naświetlania w specjalnej kabinie berlińskiej spółki Sanitas – pierwowzór dzisiejszego solarium.

                    Jednocześnie działała tu firma transportowa „W. Boettcher”. Od strony ul. Ciasnej odczytać można napis Spedition i Kohlen (węgiel) oraz wypatrzyć symbol skrzydlatego koła. Na wysokości pierwszego piętra jest w miarę widoczne nazwisko dawnego właściciela – Paula Meyera. ©

 

Źródło informacji: Duchy toruńskich kamienic – Zglińska, Snochowski, Spandowski.

 

                    76 wycieczkę z cyklu „60+ z PTTK” zakończyliśmy na Rynku Staromiejskim. Przeszliśmy 6 kilometrów.

 

Przebieg trasy do wpisania w książeczkach OTP:

31.01.2024r. Toruń - Dworzec Wsch. PKP, ul. Kościuszki, Lelewela, Podgórna, Legionów, Wysoka, Podmurna, Łazienna, Rynek Staromiejski (Szlak mówiących kamienic - 60+ z PTTK).   6 km

 

Następna wycieczka 7 lutego 2024r.

 

Spotykamy się o godz. 10.00 – przystanek MZK przy

Dworcu Głównym PKP.

Tematyką wycieczki będzie VIA REGIA (Droga Królewska).

Długość przejścia wyniesie ok. 5 km.

Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej PTTK

Teresa Karasiewicz.

 

                             Relację przygotowała Teresa Karasiewicz – przewodnicząca

                         Komicji Turystyki Pieszej.