Wycieczka Autokarowa dla Seniorów z PTTK

Kujawy  * 19 października 2024 r.

Organizatorzy: Oddział Miejski PTTK im. M. Sydowa w Toruniu.

Organizatorami wyjazdu byli Kol.: Hanna Czech i Tadeusz Perlik

W wycieczce wzięło udział 47 osób (aktywistów z cyklów: 60+ z PTTK i Wędrówek Rodzinnych).

Wycieczka autokarowa odbyła się na trasie: Toruń – Pakość – Mogilno – Kobylniki – Kruszwica – Strzelno – Toruń, długości przejazdu ok. 200 km.

Krajoznawczy opis wycieczki:

- Grupa uczestników wycieczki spotkała się przy CK Jordanki w Toruniu. Wyjazd nastąpił punktualnie o godzinie 8:00 i wiódł z Torunia przez Inowrocław do Pakości.  

Pakość – miasto nad Notecią liczące około 6 tys. mieszkańców, nazywane Kujawską Jerozolimą. Wymieniona w dokumentach historycznych po raz pierwszy w 1243 r. jako gród – strażnica. W 1259 r. gród został zdobyty przez księcia Kazimierza Kujawskiego. Prawa miejskie Pakość otrzymała w 1359 r. z nadania króla Kazimierza Wielkiego. W średniowieczu miasto było lokalnym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Od średniowiecza aż po okres rozbiorowy miasto znajdowało się w prywatnych rękach możnych rodów wielkopolskich m. in. Kościeleckich i Działyńskich. W okresie od 2 poł. XVI w. do 1 poł. XVII w. Pakość była znaczącym ośrodkiem reformacji. W okresie odrodzenia do miasteczka zostali sprowadzeni franciszkanie – reformaci. Od XVIII w. do początku XIX w. (1824 r.) działała tu słynna Pakoska Akademia Działyńskich  prowadzona przez reformatorów. Słynną Kalwarię Pakoską wzorowaną na Kalwarii Zebrzydowskiej zaczęto wznosić od 1628 r. Większość kaplic wzniesiono do końca XVII w. Kalwaria składa się z kościoła Ukrzyżowania oraz 24 kaplic.

- Po dotarciu do miasta zaczęliśmy zwiedzanie Kalwarii Pakoskiej od kościoła franciszkanów p.w. św. Bonawentury (we wnętrzu trwał remont) zbudowanego w XVII w. z wykorzystaniem XIV w. murów zamku Leszczyców. Następnie pomaszerowaliśmy za Hanią Czech na rynek gdzie obejrzeliśmy eklektyczny ratusz z 1907 r. oraz siedzącego przed nim na ławeczce św. Jakuba, patrona Pakości. Po przejściu rynku zaczęliśmy już wędrówkę po kalwarii i kolejno zwiedzaliśmy stacje od nr 11 – „Piłat”, aż do stacji nr 19 – „Płaczące niewiasty”. Po przekroczeniu szosy weszliśmy schodami na wzgórze do stacji nr 25 – „Grób Pański”. Dłużej zatrzymaliśmy się przy stacji nr 23 – „Kościół Ukrzyżowania”. Zbudowany go po 1661 r. Konsekrowano p.w. Jezusa Ukrzyżowanego i MB Bolesnej w 1691 r. Barokowy, orientowany, salowy. Ołtarz główny w kształcie Golgoty z grupą Ukrzyżowania, wykonaną w 2 połowie XVII w.

Mogilno – należy do najstarszych osad na pograniczu Wielkopolski i Kujaw, jednym z terenów, na których kształtowało się państwo polskie. Na cyplu otoczonym wodami jeziora Mogileńskiego i bagnami od przełomu VIII / IX w. do X w. istniała osada wczesnośredniowieczna z palisadą i zasiekami. Od X w. do przełomu XII / XIII w. na tym samym miejscu znajdował się gród obronny połączony z lądem dwoma mostami. W XI w. powstał klasztor benedyktynów, który zajął część grodu. Benedyktyni, jak się uważa, zostali sprowadzeni z Tyńca przez Bolesława Śmiałego. Na północ od klasztoru rozwijała się osada, która w 1398 r. uzyskała od Władysława Jagiełły prawa miejskie. Od 1889 do śmierci w 1910 r. proboszczem w Mogilnie był ks. Piotr Wawrzyniak, wybitny działacz społeczny i gospodarczy.

- Po dojechaniu przed zespół klasztorny benedyktynów (ob. Braci Mniejszych Kapucynów) udało się nam mimo trwających tu rekolekcji uprosić ojca Andrzeja by oprowadził nas po obiekcie. Zwiedzanie opactwa rozpoczęliśmy od kościoła p.w. św. Jana Apostoła (z poł. XI w.) który był wielokrotnie przebudowywany (m.in. w XIII, sklepienia XV-XVI, oraz w XVIII w.). Następnie zeszliśmy do trzech romańskich krypt, stanowiące unikatowy zabytek z tego okresu w całej Polsce. Klasztorny wirydarz z zabytkową studnią z XI w. był kolejnym obiektem który obejrzeliśmy. Na zakończenie zwiedziliśmy jeszcze krużganki i niektóre pomieszczenia klasztorne.

Kobylniki – wieś położona w wojew. kujawsko-pomorskim, nad jeziorem Gopło, w powiecie inowrocławskim, w gminie Kruszwica. Wieś ma starą metrykę. Już we wczesnym średniowieczu była osadą służebną Kruszwicy. W dokumentach odnotowano Kobylniki po raz pierwszy w 2 poł. XVI w. Wieś od XVII w. aż do ok. poł. XVIII w. była w posiadaniu rodu Kobelnickich. Ok. 1750 r. była własnością Rocha Kortowskiego, a po 1789 r. należały do rodziny Schwanenfeldtów.

Od 1813 r., wieś była własnością niemieckiego rodu ziemiańskiego von Wilamowitz-Moellendorff.

Ród był także właścicielem innych dóbr na Kujawach, obejmujących m.in.: Markowice, Bożejewice, Wymysłowice, Łagiewniki i Rożniaty. W 1946 r. majątek został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego. Obecnie pałac pełni funkcję hotelu z restauracją.

- Po dojechaniu do wsi udaliśmy się spacerem przez park krajobrazowy o powierzchni ponad 15 ha. Znajduje się tu bardzo bogaty gatunkowo drzewostan, m.in. cypryśniki błotne (5 pomników przyrody), daglezje, jodły kalifornijskie, klon tatarski, perełkowiec japoński i inne. Nas interesował

monumentalny eklektyczny pałac wybudowany w 1900 r. w miejscu dawnej rezydencji barokowej.

Budynek wzniesiono z czerwonej, glazurowanej cegły. Bryłę pałacu o dwóch kondygnacjach zdobi zryzalitowana część środkowa. Nad głównym wejściem znajduje się wieża, która sprawia wrażenie średniowiecznej wieży bramnej, u której szczytu której znajduje się zegar, a pod nim kartusz z herbami właścicieli (von Wilamowitz, von Möllendorf). Przed wejściem znajdują się wysokie schody, których strzegą figury dwóch lwów. Pałac w Kobylnikach już na początku XX w. był siedzibą loży masońskiej Freimaurerloge zum Licht im Osten, która zrzeszała najbogatszych ziemian pruskich z okolic Inowrocławia.

Kruszwica – najstarsze Polskie miasto (VI w.), położone jest na Kujawach, na Pojezierzu Gnieźnieńskim, na północnym brzegu jeziora Gopło, w miejscu wypływania z niego rzeki Noteci.
Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z neolitu – ok. 3900-1800 p.n.e., na ok. 500 rok p.n.e. datuje się gród na Ostrowie Rzępowskim (obecnie Półwysep Rzępowski). Osadnictwo na tym terenie było podyktowane żyznością gleb, bogactwami naturalnymi i dogodnym położeniem geograficznym. Rozwojowi Kruszwicy sprzyjało położenie na „szlaku bursztynowym” i na szlaku z Wielkopolski na Ruś. Szlak wodny prowadzący od Warty, poprzez jezioro Gopło do Wisły był dodatkowym atutem Kruszwicy. W IX w. plemię Goplan zostało włączone do państwa Polan. Dlatego w X i XI w. Kruszwica stała się znaczącym ośrodkiem miejskim z grodem na wyspie, gdzie rezydowali polscy królowie i książęta. Od końca XII w. gród był siedzibą kasztelanii kruszwickiej. W tym okresie zbudowano romańską kolegiatę św. Piotra i Pawła oraz inne kościoły. W tym też czasie Kruszwica była najprawdopodobniej siedzibą biskupa kujawskiego. Herbem miasta jest wizerunek zielonej gruszy – staropolskiego symbolu bogactwa.

- Autobusem podjechaliśmy pod Kolegiatę św. Piotra i Pawła z lat 1120–40, zbudowaną w stylu romańskim, później wielokrotnie przebudowywaną, między innymi w latach 1856-59. Kolegiata jest bazyliką trójnawową, zbudowaną z granitowych i piaskowych ciosów. Zastosowany został tu  system filarowy, z prezbiterium w postaci absydy, oddzielonym od nawy transeptem ze wschodnimi absydami. Korpus nawowy zakończony jest późnogotycką wieżą ceglaną z XVI w. Pierwotny kształt romański przywrócono jej w latach 1954–56 w trakcie prac konserwatorskich pod kierunkiem prof. Jana Zachwatowicza. Po wysłuchaniu informacji przekazanej przez T. Perlika, grupa obejrzała świątynię od wewnątrz i na zewnątrz, szukając na murach romańskie ryty (krzyża łacińskiego, krzyża greckiego i gałązki jodły) o niewyjaśnionej genezie.

Na parkingu w centrum miasta autobus zatrzymała się na dłużej, był czas wolny dla grupy. Część uczestników zwiedziła ruiny późnogotyckiego zamku z pozostałą Mysią Wieżą, basztą o wysokości 32 m, z której rozpościera się widok na miasto i jezioro Gopło.

Strzelno – miasto, położone jest na pograniczu Kujaw i Wielkopolski. W 2 poł. XII w. przybyły tu norbertanki z klasztoru w Kościelnej Wsi koło Kalisza. Stało się to prawdopodobnie za sprawą Piotra Wszeborowica, wojewody kujawskiego,  Bolesława Krzywoustego. Fakt nadania Strzelna zakonnicom potwierdza bulla papieża Celestyna II z 1193 r., którym to dokumentem papież wziął klasztor strzeliński pod opiekę Stolicy Apostolskiej. W latach 80. XII w. w ówczesnej wsi Strzelno założony został klasztor sióstr norbertanek. W 1231 r. Strzelno otrzymało pewne przywileje, wskazujące na jego miejski charakter; pełne prawa miejskie nadane zostały w 1356 r. W następnych dziesięcioleciach miasto odwiedzali książęta i królowie (Władysław Jagiełło przebywał w Strzelnie siedem razy). Do końca XVIII w., Strzelno stanowiło własność zakonu norbertanek.

- Po dojechaniu do miasta na Wzgórze św. Wojciecha, spotkaliśmy się z p. kustoszem Damianem Rybakiem. To z nim zwiedziliśmy jedną z większych atrakcji Szlaku Piastowskiego – zespół poklasztorny norbertanek z dwoma kościołami: bazyliką św. Trójcy i rotundą św. Prokopa.
W bazylice p.w. Świętej Trójcy i Matki Bożej Wniebowziętej zobaczyliśmy m.in.: romańskie kolumny z których dwie są bardzo cenne – to te z personifikacją cnót i przywar, czarny ołtarz Krzyża Świętego z ogromnym krucyfiksem (rzeźbą ludową) – cały ołtarz jest relikwiarzem i znajduje się w nim aż 658 relikwii, zespół pięciu konfesjonałów który pokryty jest przepięknymi barokowymi malowidłami, ołtarz główny z ok. 1743 r., chór muzyczny z końca XVIII w. – na balustradzie malowidła przedstawiające siostry Norbertanki, kaplicę św. Barbary z romańską kolumienką z motywami roślinnymi, podtrzymującą gotyckie sklepienie palmowo-krzyżowe oraz tympanon fundacyjny (na zewnątrz kościoła), nad wejściem do kaplicy św. Barbary – romański tympanon erekcyjny jest rzeźbiony i przedstawia św. Annę trzymającą NMP na ręku, a po bokach klęczące postacie: fundatora Piotra Wszeborowica z modelem kościoła i jego małżonki Anny.

Rotunda św. Prokopa jest największą w Polsce budowlą romańską założoną na planie koła powstałą pod koniec XII w. W poł. XV w., kościół został włączony w obręb zabudowy klasztornej i pełnił rolę furty. Wieżę nadbudowano w cegle a od zachodu dostawiono przyporę. Kiedy prepozytem był Józef Łuczycki, w latach 1738-42 rotundzie przywrócono cele sakralne, w XVIII w. też  nadano nowe wezwanie – świętego Prokopa (wcześniej św. Krzyża). Gdy funkcjonował jeszcze klasztor w XIX w., kościół był połączony z zabudowaniami klasztornymi, otaczały go domy, szopy oraz wysokie mury.

Obecnie w świątyni nabożeństwa odbywają się tylko na specjalne okazje.

Strzelno było ostatnią miejscowością na trasie naszej wycieczki, z niej udaliśmy się prosto do Torunia do którego dotarliśmy przed godziną 18:00.

                                                                            Opracował: Tadeusz Perlik.

                                                   Relacja fotograficzna T. Perlik.