- W dniu 15 marca 2025 roku Oddział Miejski Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego im. Mariana Sydowa w Toruniu zaprosił  mieszkańców miasta i regionu do udziału w kolejnej wyprawie krajoznawczo – pieszej w ramach popularnego cyklu „Wędrówki rodzinne z PTTK”. Spotkanie uczestników odbyło się o godz. 7.30 na dworcu PKP Toruń Wschodni, skąd o godz. 7.47 nastąpił  wyjazd do Gorzuchowa (kierunek Grudziądz). Trasa wycieczki wiodła z Gorzuchowa, przez Sarnowo, Wałdowo Szlacheckie, Biały Bór, do Mniszka.

Gorzuchowo- Pierwsze wzmianki o wsi pojawiają się ok. 1354 kiedy to wielki mistrz zakonu krzyżackiego Winrych von Kniprode nadał Janowi Chadenowi dobra Bokrsaw (Gorzóchówko), jako dobro dziedziczne, i staw Smolsin. Była to więc lenna wieś rycerska.  W roku 1570 wieś stała się własnością szlachecką i należała do rodziny Kamińskich . W XIX w. znajdowały się tutaj stacja kolejowa, telegraficzna oraz pocztowa. W listopadzie 1906 r. we wsi doszło do strajków młodzieży szkolnej związanych z usuwaniem języka polskiego ze szkół i zastępowaniem go językiem niemieckim. Związane to było z rozporządzaniem wydanym przez pruskiego ministra spraw duchowych, oświaty i medycyny Conrada von Studta (Konrada Studta) nakazującym nauczania religii w urzędowym języku Cesarstwa Niemieckiego. Majątek w Gorzuchowie w 1922 roku kupił generał Józef Haller. Generał Haller ufundował m.in. krzyż, grotę Matki Boskiej (w 1933 r., a poświęcona rok później i kaplicę z figurą św. Andrzeja Boboli w 1938 r). Na początku II wojny światowej mieszkający w Gorzuchowie Niemcy, na terenie Parku Hallera zabili trzech Polaków należących do Polskiego Związku Zachodniego (robotnika i rolnika z Sarnowa oraz rolnika z Krajęcina). W tym samym czasie doszło do ataku powietrznego Luftwaffe na dworzec PKP w Gorzuchowie. Na stacji stał pociąg relacji Grudziądz - Toruń, w którym znajdowali się mieszkańcy Grudziądza uciekający przed działaniami wojennymi. W czasie ostrzału składu zginęło 39 osób. Niedługo później, obok stacji, powstała zbiorowa mogiła. Dopiero po wojnie wzniesiono pomnik upamiętniający pomordowanych.. Po II wojnie światowej majątek został skonfiskowany przez państwo polskie. Generał Wł. Haller jest honorowym obywatelem kilku miast oraz ulic, szkół i obiektów.

Sarnowo - Jest to świątynia wzniesiona na przełomie XIII/XIV wieku, oryginalnie nosiła wezwanie św. Magdaleny. Uszkodzona w 1655 roku w czasie potopu szwedzkiego. Odbudowana przed 1881 rokiem, powstała wtedy również neogotycka kaplica grobowa Działowskich. Kolejnemu zniszczeniu budowla uległa podczas pożaru w 1938 roku. Odbudowana rok później, wtedy również od strony północnej została dostawiona neogotycka kaplica i zakrystia. Kościół został wybudowany z kamienia polnego przekładanego warstwami z gruzem ceglanym i granitem łamanym. W górnych partiach i na szczycie został nadbudowany cegłą. Otrzymał kształt budowli jednonawowej, orientowanej względem stron świata, posiadającej węższe, trójbocznie zamknięte prezbiterium od strony wschodniej. W kościele gen. Haller ufundował :” wieczną lampkę” z trzema orłami w koronach. Lampka przetrwała okres okupacji – do dziś stanowi pamiątkę po Generale a zarazem jest oryginalną  ozdoba kościoła.  Po drodze kierując się do Mniszka mijaliśmy dwa cmentarze ewangelickie w miejscowościach Ruda i  Białym Borze. Cmentarze pochodzą z drugiej połowy XIX w. na tych cmentarzach znajdują się mogiły obmurowane i postumenty,  nie posiadają żadnych alejek.  W  Mniszku zakończyliśmy naszą wędrówkę.

                                                                         opracował- Hanna Czech.