Wycieczka autokarowa S- 60+ z PTTK

06 sierpnia 2025 r.

Organizatorzy: Oddział Miejski PTTK im. M. Sydowa w Toruniu.

Prowadzący: wyjazdu byli :przodownicy turystyki pieszej Hanuta Gorzka, Halina Gwizdalska,

Dorota Dobrańska, Teresa Karasiewicz, Grzegorz Karasiewicz.

W wycieczce wzięło udział 47 osób.

Wycieczka autokarowa odbyła się na trasie: Toruń –Ostromecko, Starogród, Grudziądz, Toruń

Krajoznawczy opis wycieczki:

                        - Wyjątkowo 150. wycieczka z cyklu 60+ z PTTK, zorganizowana przez Oddział Miejski PTTK w Toruniu, była wyprawą autokarową. Trasa wycieczki prowadziła z Torunia do zespołu pałacowo-parkowego w Ostromecku, następnie przez Starogród do Grudziądza.

Ostromecko – zespół pałacowo-parkowy

- Pałac Nowy - wzniesiony  w stylu klasycystycznym w latach 1832-1840 (według projektu pracowni Karola Fryderyka Schinkla) stanowił rezydencję rodziny Schönborn-Alvensleben. Do budynku głównego od południa przylega neobarokowy Pałacyk Myśliwski dobudowany pod koniec XIX wieku, a od północy sala balowa – początek XX wieku. Wystawy stałe - Gabinet Karla Friedricha Schinkla, Skład Sommerfelda i zbiór instrumentów z Bydgoskiej Fabryki Akordeonów oraz „Huhuczny strych”.

- Pałac Stary - zwany również pałacem Mostowskich wzniesiono na krawędzi wysoczyzny, górującej nad doliną Wisły, w miejscu dawnego dworu szlacheckiego. Obiekt o charakterze dwupiętrowej reprezentacyjnej rezydencji w stylu baroku z elementami saskiego rokoka, został wybudowany w XVIII w. przez Pawła Michała Mostowskiego, wojewodę pomorskiego. Znajduje się tu Kolekcja Zabytkowych Fortepianów im. Andrzej

Szwalbego oraz gabinet Andrzeja Szwalbego.

- Oba pałace otacza rozległy park typu krajobrazowego z okazami starodrzewu (dzieło Petera Josepha Lennégo, wybitnego pruskiego planisty i architekta krajobrazu), w którego południowej części znajdują się ruiny mauzoleum rodowego Alvenslebenów.

Starogród – w 1233 roku Krzyżacy lokowali tu miasto, przenosząc nazwę Chełmno ze zniszczonego grodu piastowskiego (obecnie wieś Kałdus). Na cyplu wysoczyzny oddzielonym od terenu miasta fosą, rozpoczęli budowę gotyckiego zamku. Zamek w trakcie budowy był niszczony podczas walk Krzyżaków ze Świętopełkiem Wielkim i jego sojusznikami – plemionami Prusów. Po 1251 roku Chełmno przeniesiono na obecne miejsce na podstawie odnowionego aktu lokacyjnego, a tutaj dokończono budowę zamku, złożonego z budynku konwentu i dwóch przylegających do niego wież obronno-mieszkalnych. W 1243 roku po zdobyciu pomorskiego grodu w Sartowicach i zabraniu relikwii św. Barbary, Krzyżacy przenieśli zdobycz do tutejszej kaplicy zamkowej i rozwinęli kult tej świętej na dużą skalę.. Przed zbliżającą się wojną z Polską, zwaną później trzynastoletnią, przenieśli relikwie (w postaci dwóch relikwiarzy) do Malborka. W 1479 roku zamek starogrodzki powrócił we władanie królewskie i do 1495 roku został odnowiony. W 1505 roku Aleksander Jagiellończyk przekazał pokrzyżackie dobra, należące do dawnej starogrodzkiej komturii, biskupom chełmińskim, a oni przebudowali zniszczony zamek na swoją rezydencję. Polsko-szwedzkie wojny w XVII wieku zrujnowały zamek. W latach 1682-1693 staraniem biskupa Kazimierza Jana Opalińskiego rezydencja została odnowiona. Jednak po 100 latach zamek nie nadawał się już do użytku. Został przez władze pruskie sprzedany i rozebrany do fundamentów. Z zamkowego wzgórza rozciąga się piękny widok na dolinę Wisły.

- Kościół parafialny pw. św. Barbary

To barokowa świątynia zbudowana w latach 1754-1759 przez biskupa chełmińskiego Wojciecha Leskiego, pochowanego tutaj po śmierci w 1758 roku. Tutaj też w prezbiterium znajduje się jego nagrobna płyta i epitafium. W ołtarzu głównym umieszczono płaskorzeźbę św. Barbary i klęczącego przed aniołem św. Stanisława. Ołtarze boczne z 1730 roku pochodzą z obecnej katedry śś. Janów w Toruniu.

We wsi godne zobaczenia są ponadto: remiza strażacka z XIX wieku, kuźnia, dawna karczma, dwór oraz cmentarz ewangelicki. (Źródło informacji – Kanon krajoznawczy woj. kujawsko-pomorskiego.)

Grudziądz - siedziba powiatu grodzkiego i ziemskiego, liczy ok. 100 tys. mieszkańców. Miasto jest położone na prawym brzegu Wisły w Kotlinie Grudziądzkiej. W 1173 roku osada należała do wojewody mazowieckiego Żyrona, od 1222 roku byłą w posiadaniu biskupa pruskiego Chrystiana, a od 1245 roku w rękach Krzyżaków, którzy w 1291 roku nadali osadzie przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Po II pokoju toruńskim w 1466 roku wraz z całą ziemią chełmińską wróciło w granice Polski. Z czasów Zygmunta Augusta pochodzi kanał Trynka, który doprowadzał do miasta pitną wodę z Osy, napędzał młyny, folusze i zasilał fosę. W XVII wieku miasto było często niszczone przez wojska szwedzkie, a po I rozbiorze Polski (1772r.) znalazło się w granicach państwa pruskiego. Do Polski Grudziądz powrócił w 1920 roku, przejęty przez wojska gen. Józefa Hallera. Na początku II wojny światowej pod miastem na linii Osy trwały walki, zakończone dla miasta ponad 5-letnią okupacją. Grudziądz został wyzwolony w marcu 1945r. po poddaniu przez okupanta cytadeli i zniszczeniu ponad 80% miejskiej zabudowy. Te, które ocalały poddano odbudowie.

Zabytk

 - Kościół parafialny pw. św. Mikołaja – gotycka świątynia budowana od 1291 roku do początku XV wieku,

trawiona pożarami w latach 1612 i 1659, została gruntownie odnowiona w roku 1728. W 1769r. wzniesiono wieżyczkę na sygnaturkę. W 1896r. świątynia przeszła restaurację wnętrza. Podczas oblężenia miasta w 1945r. kościół został poważnie zniszczony, a jego odbudowa trwała do 1948 roku. W 1992r. świątynia podniesiona została do rangi kolegiaty.- Kościół pw. Świętego Ducha – świątynia spalona w 1341 roku i odbudowana jako obiekt ceglany. Kościół dwukrotnie znajdował się w rękach protestantów, po 1624r. oddano go do użytku benedyktynkom. W latach 1728-1731 na przyległym terenie wzniesiono dla sióstr barokowy klasztor i Pałac Opatek. Budynki te zostały mocno uszkodzone w 1945r., a obecnie pełnią rolę obiektów muzealnych. Pałac wyróżnia się dekoracyjną frontową fasadą. Kościół po wojennych zniszczeniach odbudowano w latach 1956-1959. Od 1980r. jest kościołem parafialnym.

- Barokowy zespół pojezuicki – należą do niego dawne kolegium jezuickie i kościół św. Franciszka Ksawerego z lat 1682-1723. Po kasacie zakonu pruskiego zaborcę w budynku mieściły się różne instytucje oświatowe. W 1897r. budynek odkupiły władze miasta – dziś jest siedzibą Urzędu Miasta. Barokowy kościół z wyposażeniem z lat 1715-1740, po odbudowie w 1946r. trafił pod opiekę oo. marianów (męskie katolickie zgromadzenie zakonne) – ma status świątyni rektorskiej i pełni rolę kościoła garnizonowego.

- Zespół klasztorny reformatów – klasztor reformatorów wraz z kościołem pw. Świętego Krzyża z 1750r. (ul. Wybickiego) po kasacie zakonu w 1801 roku został przeznaczony na więzienie i jest niedostępny.

- Spichrze – ich budowę rozpoczęto w połowie XIV wieku. Tworzą ciąg budynków magazynowych, później również mieszkalnych i obecnie częściowo muzealnych. Pełniły dla miasta funkcje obronne od strony Wisły. Ich widok decyduje o panoramie starej części Grudziądza.

- Brama Wodna – datowana jest na początek XIV wieku. To jedyna ocalała (z czterech) brama miasta. Przylega do zespołu spichrzów. Dawniej łączyła miasto z portem i wiślanym nabrzeżem.

- Pozostałości zamku krzyżackiego – zamek gotycki z 2. Połowy XIII wieku. Nie był użytkowany już w XVIII wieku, został rozebrany przez pruskie władze, a materiał wykorzystano na potrzeby miasta. Do początku 1945 roku zachowała się dolna część wieży zamkowej zwana „Klimkiem”, którą niemiecki okupant wysadził. W 2011 roku odkopano zamkowe piwnice, zrekonstruowano zamkową studnię i dolną część wieży, a w 2015r. całą wieżę. Teren po zamku pełni rolę parku, a taras na szczycie wieży jest punktem widokowym.

- Rynek - wybrukowany w 1843 r. kostką granitową i bazaltową, z odejściem ośmiu ulic w czterech rogach. Dawniej na Rynku stał dom kupiecki, gotycki ratusz (do 1851 r.), kościół ewangelicki im. Króla Fryderyka II (1785-1899 r.), zaś do II wojny w zachodniej pierzei luksusowy hotel i restauracja „Królewski Dwór”. Do początku XVII w. kamieniczki drewniane, następnie murowane piętrowe. Zniszczone w 1945r., zostały odbudowane w stylu barokowym. Do dziś w pierzei północnej zachowała się kamienica z przełomu XVI i XVII w. "Pod Łabędziem", powstała z połączenia wspólną fasadą 2 kamienic. W centralnej części rynku pomnik Żołnierza Polskiego (replika z 2024r.), postawiony na miejscu Pomnika Niepodległości, zniszczonego w 1939 r. przez hitlerowców. W 2022r.  osłonięcie  Ławeczki Mikołaja Kopernika - to właśnie w Grudziądzu Kopernik wygłosił w 1522 roku swój "Traktat o monecie". Na zakończenie wycieczki koleżanki Halinka i Hanuta przeprowadziły konkurs wiedzy krajoznawczej. Ośmioro uczestników odpowiedziało na wszystkie pytania. Zwycięzcy otrzymali nagrody książkowe, ufundowane przez Oddział Miejski PTTK w Toruniu. 

Następna wycieczka 13 sierpnia 2025 roku.

 Spotykamy się o godz. 10.00 – przy ul. Sienkiewicza (teren Sztuk Pięknych UMK).

Temat wycieczki to Magia witraży.

Długość przejścia wyniesie ok. 5 km.

Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej Teresa Karasiewicz.

 Przebieg trasy do wpisania w książeczkach OTP:

06.08.2025r. Toruń, Ostromecko, Starogród, Grudziądz, Toruń  (60+ z PTTK).

Punkty na odznakę OTP

- Ostromecko – Park Pałacowy, Mauzoleum, Pałac Nowy, Pałac Stary – 2km

- Starogród – kościół św. Barbary, Góra Zamkowa – 2km

- Zwiedzanie Grudziądza – Brama Wodna, Muzeum Handlu Wiślanego, Góra Zamkowa, Wieża Klimek, bazylika św. Mikołaja, Rynek ratusz, kamienice, spichlerze nad Wisłą - 3km, za miasta – 15 pkt.

       Relację przygotowała Teresa Karasiewicz – przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej.

                                                   Relacja fotograficzna Teresa Karasiewicz. .