TORUŃ - Golub D. - Brodnica - Ostrowite

(odcinek międzynarodowego szlaku turystycznego  E-11  Słubice - Ogrodniki)

Dostarczamy Państwu kolejne wydanie opisu międzynarodowego turystycznego szlaku pieszego im. Franciszka Łęgowskiego w kolorze żółtym. Szlak powstał w latach 1973-1974 w wyniku prac działaczy społecznych Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu. Treść foldera została poprawiona a jego szata graficzna wzbogacona uwzględnia również zdjęcia obiektów krajoznawczych. Szlak jest jednym z wielu odcinków międzynarodowego szlaku pieszego o symbolu E-11, który przebiega przez nasz kraj od Słubic aż do Ogrodnik, a na obszarze naszego województwa od Torunia, przez Golub-Dobrzyń, Brodnicę, do Ostrowitego k. Jabłonowa Pomorskiego. Trasa szlaku jest niezwykle bogata w obiekty krajoznawcze oraz punkty widokowe, które potrafią zaspokoić potrzeby duchowe każdego turysty. Wcześniej  w latach 1975-2020 Oddział Miejski PTTK w Toruniu administrował tym szlakiem do miejscowości Radomno. Niestety, ostatnio „przyjaciele” z woj. warmińsko – mazurskiego  zmienili swoje zdanie, dlatego szlak został skrócony o ostatni odcinek z Ostrowitego do Radomna. Zapraszamy do wędrówki szlakiem.

5,4 km Toruń  /Fort Sobieskiego, Fort I / - położony jest na nadwiślańskiej skarpie. Jeden z 15 fortów składających się na dawną twierdzę Toruń, którą zbudowano w latach 1878-1892. Fort I jest najbardziej wysuniętym na wsch. od miasta umocnieniem w zewnętrznym pierścieniu obronnym. Został zbudowany w latach 1888-1889 jako ostatni z fortów toruńskich i był najnowocześniejszym rozwiązaniem fortu pancernego na ziemiach polskich. Oglądając fort należy zwrócić uwagę na 3 kopuły pancerne pozostałe po baterii haubic, stanowiska obserwacyjne, ciekawą konstrukcję płotu fortecznego, baterie skrzydłowe oraz towarzyszące schrony.

<< km 5,4 koszary nadwiślańskie. Fot. H. Miłoszewski

6,7 km Toruń - Kaszczorek  – dzielnica miasta dawniej wieś. Wymieniona w 1242 r. jako należąca do biskupów kujawskich. Biskup włocławski Wisław osadził begardów (zakon biczowników), których wypędził stąd kolejny bp Gerard około 1320 r. Parafia i prawo patronatu przeszło na dominikanów w Toruniu, w rękach których znajdowała się do 1820 r. czyli do kasaty zakonu. Ciekawostki  krajoznawcze: kościół parafialny Krzyża Św. zbudowany na pocz. XIV w. W 1966 r. zniszczony został przez pożar, następnie odbudowany. Dojazd MZK.

9,4km  Kaszczorek /most na rz. Drwęcy/. - Rzeka Drwęca o długości 207 km uchodzi do Wisły 400 m dalej. W 1961 r. na Drwęcy został utworzony rezerwat ichtiofaunistyczny, który obejmuje całą rzekę. Ochronie gatunkowej podlegają: pstrąg potokowy, łosoś, certa i troć wędrowna. Obok mostu po prawej stronie Drwęcy znajduje się filia Muzeum Etnograficznego w Toruniu. Dojazd MZK.

10,0km  Złotoria – wieś wymieniona w 1242 r. jako znajdująca się w ziemi dobrzyńskiej w dobrach biskupów kujawskich. Lokowana w 1262 r. na prawie niemieckim. W 1807 r. podczas oblężenia Torunia, wojska francuskie rozebrały istniejący tu drewniany kościół. W 1904 r. wzniesiono z cegły nowy w stylu neogotyckim. Ciekawostki krajoznawcze: w widłach rzek Wisły i Drwęcy ruiny polskiego zamku z 1343 r. wybudowanego przez Kazimierza Wielkiego. W 1376 r. zamek był oblegany przez księcia szczecińskiego Kaźka, ponieważ wcześniej bo w 1374 r. został opanowany przez księcia gniewkowskiego Władysława Białego. Podczas oblężenia zamku Kaźko szczeciński, wnuk Kazimierza Wielkiego odniósł  śmiertelną ranę, wskutek której  2.01.1377 r. zmarł na zamku w Bydgoszczy. W 1391 r. książę Władysław Opolczyk oddał zamek pod zastaw krzyżakom, od których wykupił w 1405 r.  Władysław Jagiełło. W dniu 2.09.1409 r. doszło do zdobycia zamku i wycięcia w pień załogi przez krzyżaków. Zamek pozostaje od tego czasu w ruinie. Zamek został zbudowany w stylu gotyckim, murowany z cegły z użyciem kamienia polnego. Pozostały do dziś: część wieży mieszkalnej oraz zarys murów obwodowych. Dojazd  MZK i PKS.

11,5 km Złotoria - Toruńska Autostrada Północ-Południe (most drogowy na Wiśle).

20,5km Brzozówka – wieś założona w XVIII w. przez osadników  przybyłych z terenów dzisiejszej Holandii nazwanych olendrami. Ciekawostki krajoznawcze: zabytkowe chaty drewniane z XIX w., żelbetonowe niemieckie schrony z okresu II wojny światowej, które stanowiły zewnętrzny najbardziej wysunięty pierścień obrony twierdzy Toruń oraz cmentarz ewangelicki z XIX w. Dojazd PKS.

23,0km Szembekowo – wieś założona w XVIII w. przez olendrów sprowadzonych przez bpa kujawskiego Krzysztofa Szembeka, od którego pochodzi nazwa wsi. Dojazd PKS.

31,0km Jesionka – mała osada leśna nad potokiem o tej samej nazwie. Do 1939 r. majątek ziemski należący do polskiej rodziny Ramlau. Ciekawostki krajoznawcze: ruina młyna wodnego z początku oraz drewniana młynarzówka z początku XX w.

32,3km Ciechocin – wieś, siedziba gminy. W 1242 r. jest wymieniony gród należący do biskupów kujawskich. W miejscu obecnego dworu w średniowieczu stał zamek biskupów kujawskich. W 1410 r. biskup Jan Kropidło udzielił w nim schronienia Mikołajowi z Ryńska jednemu z przywódców Towarzystwa Jaszczurczego, prześladowanemu przez krzyżaków. Ciekawostki krajoznawcze: kościół parafialny św. Małgorzaty z początku XIV w., gotycki, o zatartych cechach. Dawna siedziba biskupów przebudowana w 1756 r. na dwór przez bpa Antoniego Sebastiana Dembowskiego. Informacja o fundatorze z herbem Jelita znajduje się na kartuszu rokokowym umieszczonym na facjatce od strony frontowej dworu. Dwór jest murowany, zbudowany na głębokich piwnicach sklepionych kolebkowo. W wejściu drzwi płycinowe z XVIII w.. Dwór znajduje się na szczycie opadającej skarpy ku dolinie  Drwęcy około 100 m na wsch. od kościoła. Nad Drwęcą grodzisko wyżynne, późnośredniowieczne użytkowane w XIII-XIV w. Dojazd PKS.

55,5km Płonne – wieś wymieniona w 1323 r. W 1564 r. majątek należał do Tomasza Białko-wskiego, od 2. połowy XVIII do połowy XIX w. do Dziewanowskich, następnie Piwnickich. Wieś wymieniana w korespondencji Fryderyka Chopina. Ciekawostki krajoznawcze: przebudowany dom, w którym mieszkała w latach 1925-1929 Maria Dąbrowska. Według tradycji napisała w Płonnem „Noce i dnie”. Obok „Góra Modrzewiowa” z 8 modrzewiami polskimi będąca pomnikiem przyrody. Najstarsze z drzew mają około 300 lat. Kościół parafialny św. Jakuba zbudowany około 1402 r., przebudowany w latach 1545-1546 staraniem Erazma Kretkowskiego. Gotycki o zatartych cechach stylowych. Przy kościele znajduje się obelisk ku czci Jana Dziewanowskiego, bohatera  spod Samosierry, zrujnowany dwór z początku XIX w. który przed wojną należał do Łempickich. W otoczeniu park krajobrazowy z końca XVIII w. z modrzewiami – pomnikami przyrody. Dojazd PKS.

57,6km Rodzone – niewielka osada założona w XVIII w, niedaleko Drwęcy. W 1817 r. była własnością Dominika Dziewanowskiego. W 1930 r. znajdował się we wsi młyn wodny,

61,5km Tomkowo – osada założona w połowie XIX w. W 1880 r. folwark należący do Tomasza Cissowskiego, właściciela majątku w Półwiesku  Małym. W 1896 r majątek  nabył Edward Rudowski, dla swojej córki Ludwiki. Ciekawostki krajoznawcze: pałac, który w 1995 r. został od podstaw zrekonstruowany przez prywatnych właścicieli, przy zachowaniu detalu architektonicznego. Obok pałacu park krajobrazowy z XIX w., którego część włączono do utworzonego w 1965 r. rezerwatu przyrody „Tomkowo”. Rezerwat obejmuje powierzchnię  14,98 ha, na której ochronie podlega las grądowy z udziałem modrzewia polskiego.

62,5km Kierz Radzikowski – wieś o luźno rozrzuconej zabudowie mieszkalnej powstała na początku XVIII w. Ciekawostki krajoznawcze: cmentarz ewangelicki z XIX w.

66,7km Radziki Duże – osada wymieniona w 1384 r. jako należąca do Andrzeja herbu Ogończyk kasztelana dobrzyńskiego, który dał początek rodzinie Radzikowskich. W 1752 r. właścicielem był Stanisław Przeciszewski, na początku XIX w. Kazimierz Przeciszewski a od 1839 r. Franciszek Salezy Dmochowski. W okresie międzywojennym właścicielami byli bracia Cohn. W 1784 r. Franciszka z Tarnowskich Przeciszewska otrzymała od króla przywilej na lokację miasta, który  w 1794 r. został cofnięty. Ciekawostki krajoznawcze: kościół paraf. św. Katarzyny z przełomu XIV/XVw., gotycki, dwór z czterokolumnowym portykiem zbudowany w 2. połowie XIX w. przez Przeciszewskich, klasycystyczny, na cmentarzu pomnik powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Bolesławicami (29.III.1864 r). W parku obok dworu znajdują się ruiny rycerskiego zamku wzniesionego w latach 1435-1466 przez Radzikowskich. Zamek w 1510 r. został przebudowany przez ostatniego z rodu Mikołaja Radzikowskiego. W czasie wojen szwedzkich uszkodzony, popadł w ruinę. Obiekt reprezen-tuje najprostszy typ rycerskiej siedziby obronnej. Pierwotnie dostępu do zamku broniła mokra fosa nawadniana z zanikającego obecnie stawu. zamek został wzniesiony z cegły, którą układano w układzie wendyjskim i gotyckim a do podmurówki użyto kamienia polnego. Założony na planie kwadratu 28,8 m x 28,8 m. Wjazd do zamku prowadził od strony pn-zach przez przedbramie. Pozostały do dziś mury obwodowe zachowane prawie w całości. W miejscu pierwotnego budynku mieszkalnego piwnice o sklepieniu kolebkowym. Dojazd PKS.

105,5km Cichówka – rzeka ( most na rzece Cichówce) łączącej jez. Zbiczno z jez. Strażym. Ciekawostki krajoznawcze: przy szosie Jajkowo – Zbiczno schron żelbetonowy z 1939 r. stanowiący część polskich umocnień w rejonie Pojezierza Brodnickiego

105,7km  Jezioro Zbiczno – położone w centrum Pojezierza Brodnickiego. Powierzchnia jeziora wynosi 129 ha przy max głębokości 41,6 m. Najgłębsze jezioro na Pojezierzu Brodnickim.

110,0km Leśniczówka Rytebłota – wokół kilkanaście domków letniskowych, ośrodek wypoczynkowy, pola namiotowe oraz ośrodek jazdy konnej. W Rytybłotach szosa Ciche – Brodnica przecina przesmyk międzyjeziorny – rzeczkę Cichówkę, łączącą jez. Tomaszek z jez. Zbiczno. Ciekawostki krajoznawcze: pomnik przyrody: aleja jaworowo – lipowo – klonowa oraz 4 dęby będące każdy z osobna pomnikiem przyrody, w tym również  „Dąb Kościuszki” rosnący przy skręcie szlaku z szosy nad jez. Tomaszek. Wiek dębów dochodzi do 300 lat, obwód od 252 do 390 cm. Budynek leśniczówki z 1868 r. Zniszczony polski schron żelbetonowy z 1939 r. Dojazd PKS.

123,2km Górale – osada wymieniana w 1322 r. w dokumencie komtura ziemi chełmińskiej Otto von Lutterberga, który nadał jej przywilej lokacyjny. W 1432 r. wielki mistrz Paweł von Russdorf nadał wieś Mikołajowi Tenner. W 1414 r. wieś doznała szkód wojennych. Ciekawostki krajoznawcze: drewniany kościół parafialny św. Marcina pochodzący z lat 1723-1724, wzniesiony w miejscu poprzedniego. Drewniana chata z przełomu XVIII/XIX w. (nr 60). Cmentarz ewangelicki z XIXw. Dojazd PKS.

125,2km  Jezioro Głowińskie – o powierzchni 130,5 ha i max. głębokości 18,5 m.

130,2km Ostrowite – wieś ze stacją na linii kolejowej Toruń – Iława. Wieś wzm. w 1414 r. kiedy poniosła szkody wojenne. W 1764 r. właścicielami byli Ostrowiccy. W latach 1920 - 1944 dobra stanowiły własność Hansa von Blichera. Ciekawostki krajoznawcze: gotycki kościół paraf. św. Jakuba z 1. połowy XIV w., pałac zbudowany w  końcu XIX w., piętrowy, w otoczeniu, którego park krajobrazowy z XIX w. z 24 gatunkami drzew (m.in. platan). Węzeł szlaków turystycznych: żółtego Toruń – Ostrowite, zielonego Radzyń Chełmiński – Ostrowite, o długość 32 km oraz niebieskiego Brodnica – Ostrowite, o długość 29 km.

<< km. 130,2 Ostrowite - Pałac.                  Ostrowite kościół >>                  Fot. H. Miłoszewski.

          Autor  tekstu i zdjęć Henryk Miłoszewski.