Turystyczny czarny szlak pieszy  Chełmno - Uść - Chełmno - Dworzyska - Chełmno 8.0 km.

(0,0km)Chełmno ( rynek )  – węzeł szlaków turystycznych pieszych. Miasto  liczące około 20.000 mieszkańców. Prawa miejskie otrzymało w 1233 r. rąk mistrza krajowego Hermana Balka, który lokował je na terenie dzisiejszego Starogrodu. Około 1239 r. zostało translokowane na teren obecnej dzielnicy Rybaki, skąd około 1244 r. usadowiło się na wzgórzach nadwiślańskich na obecnym miejscu. W 1244 r. książę Świętopełk Pomorski zdobył podstępem miasto, zatrzymując je przez jakiś czas.  W okresie powstań Prusów około 1263 r. wódz Jaćwięgów  Skumand spustoszył i grabił okolice Chełmna nie zdobywając miasta. Zamierzeniem Krzyżaków było ustanowienie Chełmna stolicą państwa zakonnego, jednak silna ekspansja krzyżacka i rozwój terytorialny spowodowały ulokowanie stolicy w Malborku. Miasto od początku XIV w. do połowy XV w. należało do Związku Miast Hanzeatyckich wyrastając na duże i bogate miasto. Wojny polsko – krzyżackie na początku XV w. spowodowały pogorszenie się sytuacji gospodarczej miasta. W 1440 r. na zjeździe przedstawicieli miast w Elblągu utworzono Związek Pruski do którego przystąpiło także Chełmno. W 1457 r. podczas wojny trzynastoletniej miasto opanował podstępem jeden z najwybitniejszych krzyżackich dowódców – Bernard Szumborski. Na mocy nadania króla Aleksandra Jagiellończyka z 1505 r. miasto zostało przekazane biskupom chełmińskim. Wiek XVII i XVIII spowodowały upadek gospodarczy miasta. Rozbiór Polski w 1772 r. przyniósł miastu władzę pruską oraz sekularyzację majątku kościelnego. Nowe porządki spowodowały napływ niemieckich kolonistów oraz germanizację ludności polskiej. Od połowy XIX w. zaczął rozwijać się w mieście przemysł; powstały wtedy: fabryka maszyn rolniczych, odlewnia żelaza, odlewnia dzwonów, cegielnia, browar i wiele mniejszych firm. W okresie Powstania Styczniowego w 1863 – 1864 część uczniów z gimnazjum chełmińskiego wzięła czynny udział walcząc na ziemi dobrzyńskiej. W 1883 r. miasto uzyskało połączenie kolejowe z Kornatowem. Mieszkańcy odzyskali nie podległość w dniu 22 stycznia 1920 r. Po wejściu Niemców do Chełmna w dniu 6 IX 1939 r. organizacja Selbstschutzu natychmiast przystąpiła do eksterminacji narodu polskiego. Miejscami egzekucji zostały: dolina w Klamrach, żwirownia pomiędzy Małym Czystym a Dorposzem Szlacheckim oraz parów leśny pod Płutowem. Miasto zostało wyzwolone w dniu 28 stycznia 1945 r. Ciekawostki krajoznawcze: układ przestrzenny z okresu średniowiecza. Wieża Mściwoja z XIII/XIV w.; Brama Grudziądzka z XIII/XIV w. z nadbudowaną w 1620 r. kaplicą „Na Bramce”, prawie kompletne odcinki murów obronnych z 23 różnie zachowanymi basztami; ratusz renesansowy z XVI w.; kościół p. w. Wniebowzięcia NMP z XIII/XIV w. o wspaniałej gotyckiej architekturze i polichromii; kościół p.w. św. Piotra i Pawła podominikański z XIII w.; kościół p. w. św. Jakuba i Mikołaja pofranciszkański z XIII – XIV w.; kościół i klasztor cysterek z XIII/XIV w.; kościół p.w. św. Ducha z XIII/XIV w.; kaplica p. w. św. Marcina z poł. XIV w.; kościół Matki Boskiej Częstochowskiej, neoromański z połowy XIX w; budynek Akademii Chełmińskiej z XVII/XVIII w; budynek koszar Korpusu Kadetów z XVIII/XIX w. oraz wiele innych zabytkowych kamienic.

.

 (3,3km) Uść (wieś) – Osada w 1222 roku została przekazana biskupowi misyjnemu pruskiemu Chrystianowi przez Konrada Mazowieckiego. W roku 1251 graniczyła z posiadłościami miejskimi Chełmna. W 1359 roku mieszkańcom Uścia zamieniono prawo polskie na prawo chełmińskie. W 1452 roku wieś została  przekazana szpitalowi Św. Ducha w Chełmnie. Drogą zamiany z biskupem chełmińskim Janem Konopackim w 1516 roku folwark Uść przejmuje Hugo ze Smoląga, oddając biskupowi 12 łanów ziemi w Kijewie Królewskim. W XVI wieku wieś była  własnością szlachecką. Ciekawostki krajoznawcze: w 1886 roku znaleziono tu skarb monet srebrnym z X wieku. W odległości ok. 1km na zach. znajduje się „Góra św. Wawrzyńca” - rezerwat roślinności stepowej, który utworzono w 1862 roku na powierzchni 0,7ha. W rezerwacie występują  ostnica Jana i  ostnica włosowata , objęte całkowitą ochroną gatunkową oraz pierwiosnka lekarska objęta ochroną częściową. Na Górze św. Wawrzyńca w średniowieczu funkcjonowała osada otwarta czynna w VII-IX wieku, z której zapewne w XI wieku wydzielono gródek obronny będący w XII wieku własnością Hugona Butyra – rycerza Bolesława Chrobrego. Później w latach 1253 – 1257  mistrz krajowy Poppo von Osterna założył tu gród i osadził 12 braci krzyżackich. W 1280 roku załogę krzyżacką przeniesiono do Zantyru k/ Gniewu. Grodzisko jest bardzo czytelne w terenie: oddzielone od zachodniej strony wąwozem i wałem ziemnym a od południowej i wschodniej wysokim wałem ziemnym, usypanym koliście. Od północnej strony grodzisko ograniczone jest stromym stokiem. W ostatnich latach teren grodziska był miejscem intensywnych badań archeologicznych prowadzonych przez prof. Chudziaka z UMK w Toruniu. Badania przyniosły wiele rewelacji i sensacji.

(5,3km) Chełmno (ul. Toruńska).

(6,5km) Dworzyska (osiedle Chełmna)

(8,0km) Chełmno (miasto). Koniec szlaku przy dawnym dworcu PKP.

                                                                                                                                                                                                                          opracowanie i zdjęcia  Henryk Miłoszewski