Turystyczny czarny szlak pieszy Małe Czyste - Dorposz Szlachecki  długości  3.0 km.

 (0,0km) Małe Czyste (dawna żwirownia) – Miejsce ofiar hitlerowskiego. W czasie od września do grudnia 1939 roku miejscowi członkowie Selbstschutzu zamordowali na terenie dawnej żwirowni około 800 mieszkańców okolicznych miejscowości. W 1944 roku w celu ukrycia zbrodni i zatarcia śladów, wydobyli szczątki ofiar i spalili je. W miejscu kaźni zostały ustawione symboliczny pomnik, krzyż oraz wielki znicz w kształcie wieży. W pobliżu obiekty militarne związane z dawną Twierdzą Chełmno.

Miejscowość Małe Czyste została wymieniona  w  źródłach  w latach 1414 – 1424 jako folwark należący do klasztoru cysterek w Chełmnie. W latach 1570 – 1571 folwark należał do klasztoru benedyktynek w Chełmnie, które przejęły go około 1460 roku od cysterek. Największy rozkwit klasztoru nastąpił za życia ksieni Magdaleny Mortęskiej (zmarłej w 1631 r.), kiedy był głównym klasztorem. Po  I rozbiorze w 1772 roku pruski król Fryderyk Wilhelm III skonfiskował majątek benedyktynek, a w 1821 roku zamknął klasztor chełmiński. Przy wsi znajduje się kilka obiektów militarnych związanych  z dawną Twierdzą Chełmno. W latach 1984 – 1986 archeolodzy z UMK odkryli cmentarzysko ciałopalnych pochówków z okresu kultury wielbarskiej. Jezioro Małe Czyste o powierzchni około 46 ha. Ciekawostki krajoznawcze: w sąsiedniej miejscowości Wielkim Czystym znajduje się kościół parafialny pw. św. Katarzyny, gotycki, zbudowany na przełomie XIII/XIV wieku. Został wzniesiony z ciosanych kamieni polnych, układanych warstwami, przy użyciu granitu łamanego i gruzu ceglanego. W górnych partiach ceglany. W 1655 roku obrabowany  i zniszczony przez Szwedów. Spłonął w 1914 roku. W kruchcie kościoła pamiątkowa tablica z nazwiskami 14 mieszkańców  parafii, zamordowanych przez Niemców.

.

(0,7km) Dorposz Szlachecki (fort II). Jeden z 8 fortów dawnej Twierdzy Chełmno (Festung Culm), od 1920 roku noszący imię Szeptyckiego. Jest to lekkie dzieło piechoty, typowy fort twierdzy. Obiekt został wzniesiony i modernizowany w latach 1904 – 1914. Usytuowany na zboczu doliny rzeki Fryby. Na południe od fortu przy drodze granitowy kamień z literami FG (granica twierdzy). Obiekt stanowi własność prywatną.

<<Dorposz Szlachecki -     dwór.

<<Dorposz Szlachecki-         fort II.

<< Wielkie Czyste- kościół.

(3,0km) Dorposz Szlachecki (wieś). W latach 1423 – 1424 własność rycerska w komturstwie starogrodzkim, a jej właściciel posiadał obowiązek służby zbrojnej wobec Krzyżaków. Około 1516 roku dobra rycerskie należały do Krowickiego alias Dorpowskiego herbu Junosza – Leliwa. W 1570 roku  był to majątek szlachecki wielkości 7 łanów (ok. 119ha), należący do Macieja Dorpowskiego. Do majątku należały: młyn wietrzny, karczma oraz kuźnia.  W 1697 roku własność szlachecka Dorpowskiego. Później kolejno należała: w 1773 roku do Borowskich, w 1892 roku do Macieja Dorpowskiego oraz Kurta i Gerta Berger. W latach 1898 – 1900 majątek rozparcelowano. Ciekawostki krajoznawcze: zespół dworski z przełomu XVIII/XIX wieku, przebudowany w 2 połowie XIX wieku w stylu neogotyckim. W niewielkim oddaleniu od dworu, staw i dawny park dworski  z 22 gatunkami drzew, m.in. platan  i skupisko 5 dębów szypułkowych – pomnik przyrody. W okresie międzywojennym we dworze znajdował się  posterunek policji, a po wybuchu II wojny światowej siedziba gestapo i więzienie. Na ścianie dworu i sąsiadującego budynku, umieszczono 2 tablice upamiętniające martyrologię narodu. Przy wsi znajduje się kilka obiektów militarnych związanych  z dawną Twierdzą Chełmno.

                                                                                                                                                                                                                          opracowanie i zdjęcia  Henryk Miłoszewski